Biologiya 17 14-04-2022. indd

Yangi bilimlarni qo‘llang.
Bilish va tushunish.
1. Mutatsiya qanday turlarga bo‘linadi?
2. Transversiya va translokatsiya qanday 
mutatsiya hisoblanadi?
3. Poliploidiya va polisomiyaga ta’rif ber-
ing.
4. Deletsiya, duplikatsiya, inversiya va 
translokatsiya farqlarini ayting.
5. O‘roqsimon anemiya kelib chiqishi sa-
bablarini tushuntiring.
Qo‘llash
1. Rasmda qaysi jarayon ifodalangan?

---

125
Biologiya 10
2. Daun sindromli farzandi bor oila sog’lom farzand ko‘rish uchun tibbiyot xodimi-
ga murojaat qilganda, gametalar kariotipini tekshirish to‘g‘rimi?
Sintez.
Berilgan ma’lumotlarning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanligini tekshiring. Noto‘g‘ri 
ma’lumotlarni qayta to‘g‘rilab yozing.
a) Deletsiya va duplikatsiyani kariotipni tekshirib aniqlash mumkin;
b) Poliploidiya hayvonot dunyosida keng tarqalgan;
c) Monosomiya xromosoma sonining bittaga ortishi natijasida kuzatiladi;
d) Mutatsiyalar gen, xromosoma va genom darajasida sodir bo‘ladi;
e) Daun sindromi 21-xromosomaning trisomiyasi tufayli kelib chiqadi;
f) Albinizm genom mutatsiya tufayli kelib chiqadi;
Baholash
. O‘roqsimon anemiya kasalligi retsessiv holda irsiylanadi. Nima uchun 
diploid organizmlarda bu kasallikning uchrash ehtimolligi kam? Qanday hollarda kasal-
likning uchrash ehtimolligi ortadi?
Nima uchun o‘simliklar orasida poliploid organizmlar yashovchan, lekin poliploid 
hayvonlarda yashovchanlik keskin pasayadi?
4.10 AMALIY MASHG‘ULOT.
MODIFIKATSION VA MUTATSION 
O‘ZGARUVCHANLIKLARNI QIYOSIY O‘RGANISH
Maqsad: 
O‘zgaruvchanlik turlari, ularning o‘xshashligi va farqini o‘rganish.
1. O‘zgaruvchanlik turlarini taqqoslang.
2. Jadvalni tahlil qiling. 
Xususiyat
Irsiylanmaydigan 
o‘zgaruvchanlik
Irsiylanadigan 
o‘zgaruvchanlik
O‘zgarish ob’ekti
Fenotip
Genotip
Ta’sir ko‘rsatuvchi omillar
Tashqi muhit omillari
Genlar kombinatsiyasi, 
mutatsiya
Organizmga ta’siri
Organizmlarning 
o‘zgaruvchan muhitda 
yashovchanligini oshiradi
Foydali o‘zgarishlar 
yashovchanlikni oshiradi, 
zararli o‘zgarishlar xalokatga 
olib keladi.
Evolyutsiyadagi ahamiyati
Tashqi muhitga moslanishni 
ta’minlaydi
Yangi turlarning paydo 
bo‘lishiga olib keladi
O‘zgaruvchanlik shakli
Guruhli
Individual