Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Issiqlik o‘tkazuvchanligi. 
Materiallarning issiqlik o‘tkazuv- chanligi 
issiqlik o‘tkazish koeffitsenti bilan xarakterlanadi. Don massasining 
issiqlik o‘tkazish koeffitsentining pastligi or- ganik aralashmalar 
miqdoriga bog‘liqligi bilan hisoblanadi. Don massasining 40-45 % ni havo 
bilan aralashishi hisobiga issiqlik o‘tkazishni qiyinlashtiradi. Odatda 
bug‘doyni issiqlik o‘tkazuv- changligi, organik materiallar va yog‘och 
materiallarini issiqlik o‘tkazuvchanligi bilan bir biriga yaqin hisoblanadi. 
Yog‘och materialini issiqlik o‘tkazish koeffitsenti 0,1-0,5Vt(m K), 
havoning issiqlik o‘tkazish koeffitsenti 20 °C da 0,0252Vt(m K)teng. Don 
49 

---

massasining issiqlik o‘tkazish koeffitsenti 0,13-0,2Vt (m K) oralig'ida 
bo‘ladi. Issiqlik o‘tkazish koeffitsenti don massasining namligigaparalel 
ravishda bog‘liq. Kuzatishlardan malum boiganki don massasida namlikni 
ortishi issiqliko‘tkazishjadalligikuzatilgan. Masalan 10% namlika 
nisbatan 38 % namlikda issiqlik o‘tkazish ikki barobarga oshganligi 
aniqlangan. 
Harorat o‘tkazuvchanlik 
koeffitsienti 
mahsulotlarda 
harorat 
o‘zgarishining tezligi uning issiq inertsiya xususiyatlarini bildiradi. 
Don uyumi juda past harorat o‘tkazuvchanligi xususiyatiga, ya’ni 
yuqori 
issiq 
inertsiyasiga 
egadir. 
Don 
uyumlarining 
haro rat 
o‘tkazuvchanlik koeffitsienti pastligining ijobiy ahamiyati shundaki, 
saqlash uchun yaxshi rejim tashkil etilgan omborlarda yilning issiq 
muddatida ham don uyumida quyi harorat saqlanadi. Aksincha uning 
salbiy tomoni shundaki, fiziologik jarayonlarni q ulay sharoit natijasida 
ajraladigan issiqlik don uyumlarida o‘rnashib qolishi va uning o‘z -o‘zidan 
qizishini yuzaga keltirishi mumkin. 
Don uyumining kichik harorat o‘tkazuvchanligiga bogiiq holda, 
omborxonalaming markaziy qismida joylashgan, ya’ni yuqorigi 
qatlamdan, pol va devorlardan yiroq bo‘lgan donlar uzoq vaqt o‘zining 
dastlabki haroratini saqlab qoladi. Masalan, donni kuzning iliq kunlarida 
sovitmasdan, 
hamda 
sovuq 
kunlar 
boshlanmasdan 
omborxonaga 
joylashtirilsa, uning o‘rta qatlamlarida dastlabki. ya’ni don joylashtirilgan 
vaqtdagi iliq harorat uzoq vaqt saqlanadi. Aksincha, quyi haroratga ega 
bo‘lgan don uyumi esa issiq kunlarda ham o‘zining past haroratini saqlab 
qoladi.