Kon mashinalari va komplekslari haqida ma’lumotlar reja: Ruda va jinslarni maydalash uchun jihozlar

Konveyerli transport. 
Konveyerlar, asosan, lentali, ular konlarda faqat 
yumshoq va juda maydalangan rudalarni tashish uchun qo‘llaniladi. Yirik 
og‘ir bo‘laklar konveyerli lentani tez eskirtiradi (eyiladi) va konveyerlar 
ishdan chiqadi. Elektrovozli transportga qaraganda konveyerlar unumdorligi 
ancha yuqori bo‘lganligi sababli, ularni yillik unumdorligi yuqori bo‘lgan 
konlarda qo‘llash maqsadga muvofiqdir. SHuning uchun olimlar va 
muhandislar yirik bo‘lakli rudalarni tashish uchun konveyerlar yaratish 
ustida ish olib bormoqdalar. 
Konveyerlar ba’zan 18° gacha qiyalik burchakli stvollar bo‘ylab rudani 
yuzaga ko‘tarish uchutsn ham ishlatiladi. . 
Avtosamosvallar 
(8.32, 8.33-rasmlar) 
20-80 t yuk ko‘tarishga ega va 
ekskavatorlar bilan, PNB turidagi yuklash mashinalari yoki shinali yurishdagi 
cho‘michli yuklash mashinalari bilan birgalikda ishlaydi. Ular ag‘darma kuzov 
bilan jihozlangan, shuning uchun o‘ziyurar vagonlardan farqli ravishda, ular 
uchun yuk tushirish joylarida 5-6 m balandlikdagi kameralar qurish lozim 
(8.35-
rasm). 
Avtosamosvallar 400 va undan ortiq masofaga rudani etkazish uchun 
qo‘llaniladi. Oshib o‘tadigan qiyaligi - 12° gacha. 

---

 
8.35-rasm. MT 5010 avtosamosval gabaritlari («Atlas Kopko», SHvetsiya): a – yon tomondan 
ko‘rinish; b – yon tomondan ko‘rinish. 
Avtomobil transporti, odatda, shtolnyalar bilan ochiladigan konlarda 
qo‘llaniladi va shtolnya bo‘ylab rudani bevosita yuzaga tashish imkoniyati 
mavjud. Avtomobil transporti yana amal qilish muddati ko‘p bo‘lmagan 
boyitmali qatlamli va relsli transport yo‘llarini yotqizish foydasiz bo‘lgan 
konlarda ham qo‘llaniladi. Ba’zida avtomobil transportidan chuqur bo‘lmagan 
konlarda («Severnыy» koni, Zapolyarnыy sh, Rossiya) yoki qo‘shimcha 
ko‘tarilishli konlarda («Rayskiy» GOK, «Uchalinskiy» GOK va b.) ruda va rudali 
massani qiya stvol bo‘ylab yoki spiralli tushish yo‘li (kirish yo‘li) bo‘ylab 
ko‘tarishda foydalaniladi. Er osti ishlarida turli yuk ko‘tarishli avtosamosvallar 
(40-80 t gacha) qo‘llaniladi. YUklash-etkazish mashinalaridagi kabi tashish 
mashinalari korpusi ham burilish radiusini kamaytirish va harakatchanligini 
yaxshilash uchun ikkita sharnirli biriktirilgan qismlardan tayyorlanadi 
(8.35-
rasm). 
YUklash-etkazish mashinalarining asosiy modellari: TORO («Tamrok», 
Finlyandiya), MT («Atlas Kopko», SHvetsiya) 
(8.34-rasm), 
D («Katerpillar», 
AQSH) va b. Rossiyada o‘tgan asrning 70-yillar o‘rtalarida ikkita 
shataklagichdan va umumiy yuk ko‘tarishi 75 t bo‘lgan yonlama tushirishli 
beshta ag‘darma tirkamalardan tuzilgan ASH-75 shaxta avtopoezdi yaratildi. 
YAqin vaqtgacha ASH-75 eng katta yuk ko‘tarishga ega bo‘lgan. 

---

 
 8.36-rasm. Orqaga yurish bilan MT avtosamosvali harakati uchun videokuzatuv tizimi («Atlas 
Kopko», SHvetsiya). 
Er osti sharoitlarida ishlash qulay bo‘lishi uchun «Atlas Kopko» shved 
firmasi orqaga yurib harakatlanishini kuzatish uchun MT avtosamosvallariga
avtomobilning orqa qismiga kamera va kabinada monitor o‘rnatdi 
(8.36-rasm).
«Sandvik Tamrok» kompaniyasi 80 t yuk ko‘tarishli «Supra 0012» 
avtosamosvalini ishlab chiqdi 
(8.37-rasm).
«Supra 0012» avtosamosvallari yirik konlarda qo‘llaniladi va katta 
bo‘lmagan gabariti, burilish radiusi kichikligi, yuqori darajada harakatchanligi 
va ko‘p yuk ko‘tarishi bilan yaxshi tomondan o‘zini ko‘rsata oldi. Ruda va 
rudali massani tashishda avtomobilning katta bo‘lmagan gabariti katta kesimli 
lahim o‘tkazilishini talab qilmaydi, bu asosiy kon ishlarini tejash imkonini 
beradi, ko‘p yuk ko‘tarishi esa unumdorlikni oshirish imkonini beradi. Radiusi 
kichikligi, yuqori darajada harakatchanlikka avtosamosval g‘ildiraklarining 
beshtadan to‘rtta o‘qda burilishi tufaylidir 
(8.37-rasm).
 
8.37-rasm. Avtosamosval «Supra 0012» ( «Sandvik Tamrok»kompaniya poligoni, Tampere sh, 
Finlyandiya). 
 

---

8.38-rasm. Avtosamosval «Supra 0012» yonlama yuk tushirishli. 

---

 8.2-jadval 
«Supra 0012» avtosamosvallari kuzovning yon tomondan yuk tushirishga 
ega 
(8.38-rasm), 
bu kuzov ag‘darishi orqada bo‘lgan transport mashinalariga
qaraganda yuk tushirish kamerasini kam balandlikdan jihozlash imkonini beradi.
Hozirgi vaqtda er osti konlarida turli texnik tavsifli avtosamosvallarning 
ko‘p soni qo‘llanilmoqda 
(8.2-jadval).