Kon mashinalari va komplekslari haqida ma’lumotlar reja: Ruda va jinslarni maydalash uchun jihozlar

5. Ko‘chmas mashinalar va komplekslar 
Ko‘chmas mashinalar va komplekslar bir yoki bir nechta qavatlarni qazib 
olishning yoki butun konni qazib olishning muddati davomida doimiy 
(ko‘chmas) joylashuv joyiga ega. Ularga er osti maydalash-yuklash uzellari 
komplekslari, rudani ko‘tarish komplekslari, shuningdek, suv chiqarib tashlash 

---

va ventilyasiya jihozlari kiradi. 
Er osti maydalash-yuklash uzeli
(8.2-bo‘limga qarang) 
maydalangan 
rudani transport vositalaridan, yo‘l-yo‘lakay uni maydalash bilan, ko‘tarma 
idishlarga (skiplarga) yuklash uchun xizmat qiladi. Bunday uzellarni qurishga va 
ulardan foydalanishga xarajatlar ularning rudani qazib olish joylarida ancha yirik 
bo‘laklar bilan maydalash imkonini berganligi bilan o‘rni to‘ldiriladi 
(kompensatsiyalanadi). SHuning uchun er ostida maydalash barcha yangi 
konlarda 0,5 mln. t rudadan ortiq unumdorlik bilan ko‘zda tutiladi.
Maydalash-yuklash uzeli
(8.7-rasm) 
relsli tashishdagi yuk tushirish 
qurilmasidan, er osti maydalagichidan, bunker va me’yorlovchi (dozator) 
qurilmadan iborat. 
Konlarda eng ko‘p tarqalgan rudani relsli tashishda berk ag‘darma 
vagonlarda yuk tushirish qurilmasi sifatida vagon ag‘dargichlardan 
foydalaniladi. Bu qurilma silindrli aylanuvchi barabandan iborat. Unga bir-
ikkita yuklangan vagon kiritiladi (elektrovoz vagon ag‘dargich orqali o‘tadi), 
undan so‘ng vagon ag‘dargich o‘z o‘qi atrofida to‘liq aylanadi va ruda 
vagonlardan maydalagichning qabul qilish voronkasiga to‘kiladi. Vagonlar 
almashtirilgach, hammasi takrorlanadi. 
Maydalagichlar 
(8.40, 8,41-rasmlar) 
rudani 150-300 mm yiriklikkacha 
maydalash uchun zarur, shunda skiplarga yuklash mumkin. YAssi yoki konusli 
maydalagichlar mavjud. YAssi maydalagichlarda ruda ikkita plita (yassi 
qismlar) orasida qisilish bilan maydalanadi, qaysiki ulardan biri harakatsiz, 
biri tebranuvchi. Konusli maydalagichda korpusning harakatsiz kosasi ichida 
konussimon valka joylashgan, pastki qismi aylana bo‘ylab siljiydi; korpusli 
valka yaqinlashganida bo‘laklar qisiladi. Mayda bo‘laklar maydalanmasdan 
maydalagich orqali to‘kiladi. Konusli maydalagichlar unumdor va yassi 
maydalagichlardan qimmat. 

---

 
 8.39-rasm. SHaxta usti binosi koper (ICHB «Belaruskaliy, Soligorsk» sh.). 
 
8.40-rasm. Maydalagich qurilmaga ruda tushishi ( «Xenderson» koni, AQSH). 
Oxirgi vaqtda ikki bosqichli maydalagichlar keng qo‘llanilmoqda 
(8.41-
rasm). 
Bu yassi va konusli maydalagichlarning oddiy qo‘shilmasi. Dastlab ruda 
yassi maydalagichga tushadi. Bunda eng mayda bo‘laklar to‘kiladi va birdaniga 
konusliga tushadi, yiriklari esa ma’lum o‘lchamlargacha maydalanadi va birlamchi 
yanchilishdan so‘ng konusliga tushadi. Konusli maydalagichda ruda berilgan 

---

o‘lchamlargacha maydalanadi, uni skiplarga yuklash mumkin bo‘ladi. Ikki 
bosqichli maydalashni qo‘llash faqat yassi maydalagichni qo‘llagandagi kabi 
etarlicha yirik bo‘laklar chiqishining oldini oladi va konuslini qo‘llashda 
konditsion bo‘lak o‘lchamini oshiradi.
8.41-rasm. «Krupp BK 160-210» ikki bosqichli maydalagich: I 
– 
maydalashning birinchi 
bosqichi (yassi qismli maydalash); 2 
– 
maydalashning ikkinchi bosqichi (konusli maydalash).
Maydalagichdan ruda bunkerga to‘kiladi, undan esa dozatorga tushadi, 
u erda rudaning skip sig‘imi hajmiga teng bo‘lgan aniq miqdori o‘lchanadi. 
Dozator to‘lgach, bunker avtomatik tarzda yopiladi, undan so‘ng dozatordan 
ruda skipga tushirilgach - yana ochiladi.