Avtomobil indd

Og ir gaz kondensatlari 
Shoxpaxti, Achak, Shatlik, Karim, 
Islim, Qora-Chop, Ravot, Gugurtli va boshqa gaz konlaridan 
olinadi. Ularda dizel yonilg‘isinikiga qaraganda yengil fraksiyalar 
ko‘proq bo‘ladi. Bu jihat dizelning ishga tushish xususiyatlarini 
yaxshilash va o‘z-o‘zidan alangalanishgacha bo‘lgan davrda 
yonish kame rasida bug‘lanishni jadallashtirishga olib kelishi 
kerak. Shu bilan birga, smolali qoldiqlar, so‘xta va ishlatilgan 
gazlarda tutun hosil qiladigan og‘ir fraksiyalar miqdori mazkur 
kondensatlarda standart yonilg‘iga qaraganda sezilarli darajada 
kam bo‘ladi va u dizel xu susiyatlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
4.3- jadval
Yengil gaz kondensatlarining xossalari
Topilgan 
joyi
Oktan 
soni 
(M. Y.)
Friksion tarkib uchun haydash 
harorati, °C
Qovu-
shoqligi, 
10° m
3
/s
Zich-
ligi,
kg/dm
3
qaynash 
boshlan. 
10% 50% 90%
qaynash 
oxiri
Janubiy 
Muborak
64,2
40
74
109 163
206
0,76
0,72
Shimoliy 
Muborak
65,1
36
75
118
196
230
0,765
0,731
Garli
66,5
56
101
128 175
232
0,889
0,757
Ko‘pgina gaz kondensatlarining setan soni 40–65 oralig‘ida, 
ya’ni dizel yonilg‘isining setan soniga teng yoki biroz yuqori 
bo‘ladi. Bu jihat odatdagidek rostlashlarda dvigatelning ancha 
ravon ishlashini ta’minlaydi. Gaz kondensatlarining zichligi 
va qovu shoqligi, odatda, dizel yonilg‘isining qovushoqligidan 
kam bo‘ladi, bu esa dizel yonilg‘isiga mo‘ljallangan yonilg‘i 
tizimidagi sikl davomida beriladigan yonilg‘i miqdorining 
biroz kamayishiga va purkash bosimining pasayishiga olib 
kelishi mumkin. Agar dizel ko‘rsatkichlari standart yonil-
g‘ilarda ishlagani dagi ko‘rsatkichlardan sezilarli darajada 
yomonlashadigan bo‘lsa, gaz kondensatlari ning qovushoqligini 
maxsus quyuqlashtirgichlar, masalan, poliizobutilen yoki dizel 
yonilg‘isi qo‘shib oshirish mumkin. Natijada standart yonilg‘iga 
bo‘lgan talab 40–50 foiz kamayadi. Og‘ir gaz kondensatlarining 
ba’zi bir xossalari 4. 4- jadvalda keltirilgan. 
Qator gaz konlaridan olinadigan gaz kondensatlari tarkibida 
eng zararli modda – oltingugurt bo‘ladi. Ba’zi hollarda 
uning miqdori 3 foizgacha yetadi va bu gaz kondensatlarini 
dvigatellarda yonilg‘i sifatida ishlatishni cheklab qo‘yadi. 
Gaz kondensatlari tarkibidagi oltingugurtni kamaytirish 
uchun maxsus texnologiya qo‘llash talab etiladi, bu esa gaz 
kondensatlari ishlab chiqarishni qimmatlashtiradi. Biroq 
respublikamizda ishlab chiqariladigan gaz kondensatlarining 
tannarxi dvigatellarda qo‘llaniladigan standart yonilg‘ilar 
tannarxidan bir necha marta arzonga tushadi. 
4.4- jadval