Avtomobil indd

Og‘ir gaz kondensatlarining xossalari
Topilgan 
joyi
Setan 
soni
Friksion tarkib uchun haydash 
harorati, 
°
C
Qovu-
shoqligi,
10
6
 m
3
/s
Zichligi,
kg/dm
3
qaynash
boshlan. 
10% 50% 90%
qay-
nash 
oxiri
Shoxpaxli
50,5
79
139 208 277
314
2,29
0,712
Achak
34–42
103
122 151 242
292
1,16
0,77
Karim
65
50
94
149 257
313
0. 85
0,76
Shatlik
53
111
150 201 308
350
1,74
0,773
Qora-Chop
65
58
108 185 335
353
0,71
0,759

---

110
111
Vodorod yonilg‘ilar. 
Vodorod dvigatellar uchun katta 
istiqbolga ega bo‘lgan yonilg‘i turidir. Chunki u bitmas-
tuganmas xomashyo bazasiga ega, yonish issiqligi juda 
yuqori (uning yonish issiqligi 118 045 kJ/kg ni tashkil etadi), 
yonish natijasida o‘zidan zaharli moddalar (azotdan tashqari) 
chiqarmaydi va moyning xossalarini yomonlashtirmaydi. 
Vodorodning diffuziyalanish koeffitsiyenti yuqoriligi 
yonilg‘i silindrga har qanday usulda uzatilganida ham bir jinsli 
aralashma hosil qilish, dvigatelning barcha ish rejimlarida uni 
silindrlarga bir tekis taqsimlash imkonini beradi. Vodorod 
yonganida lok, so‘xta va koks hosil bo‘lmaydi, bu esa dvigatel 
detallarining yeyilishi va xizmat muddati nuqtayi nazaridan 
maqbuldir. Ammo vodorod zichligining kamligi tufayli 
uning hajmiy energiya sig‘imi nisbatan pastdir. Vodorodli 
yonuvchi aralashmaning yonishi benzin-havo aralashmasining 
yonish tezligidan 6 barobar tez amalga oshadi. Vodorodning 
havo bilan 1 : 10 nisbatdagi ishchi aralashmasi nisbatan 
samarali hisoblanadi. Vodorod vodorodli aralashmaning quyi 
alangalanish chegarasining kichikligi (vodorod va havo nisbati 
1 : 25) va alangalanish energiyasining juda kamligi (benzinga 
nisbatan 12–14 barobar kam) bilan ajralib turadi. Vodorodning 
bu xususiyatlari ishchi aralashmaning kiritish o‘tkazgichlarida 
chaqnash hosil bo‘lishi, silindrlardagi ishchi aralashmaning 
belgilangan paytdan avval alangalanishi, yonish jarayonining 
shiddatli bo‘lishi, detonatsiya kabi holatlarni keltirib 
chiqaradi. Bu holatlar natijasida karburatorli dvigateldagi 
ish jarayoni buziladi. Bundan tashqari, vodorodni saqlash va 
avtomobilga joylashtirish masalasi yechilishi lozim bo‘lgan 
muammolardandir. Masalan, ma’lum zaxira yo‘lini bosib 
o‘tishga yetarli bo‘lgan miqdordagi yonilg‘ini (benzin yoki 
dizel yonilg‘isi) saqlash uchun yonilg‘i bakining massasi 13–15 
kg bo‘lsa, shuncha yo‘l yurish uchun mo‘ljallangan siqilgan 
vodorodni saqlash uchun idish tizimining massasi 1300–1400 
kg bo‘lishi lozim. 
Shu sabablar tufayli vodorodga uzoq kelajakda neftdan 
olingan suyuq yonilg‘ining o‘rnini bosuvchi material sifatida 
qaraladi. Hozirgi vaqtda vodoroddan suyuq yonilg‘i sarfini 
kamaytirish uchun qo‘shilma sifatida foydalanish ustida ish 
olib borilmoqda.