Avtomobil indd

Lok-bo‘yoq qoplamining tuzilishi.

---

300
301
Bo‘yoq yuzaga grunt kabi cho‘tka, purkagich, shu jumladan, 
elektrostatik maydon, botirish, quyish va boshqa usullar bilan 
be riladi. Bo‘yoqning har bir qatlami alohida quritiladi, tashqi 
qatlam qo‘shimcha ravishda jilvirlanadi, jilolanadi, loklanadi. 
Yengil avtomobillarning kuzovlari qoplami grunt, mahalliy 
va umumiy shpaklovkalar va 3 tadan 7 tagacha qatlam 
bo‘yoqdan iborat bo‘ladi. Tashqi ko‘rinishi bo‘yicha ular 1- 
klass talablariga mos kelishi lozim (1054–82), ya’ni sirti silliq, 
bir xil rangda bo‘lishi va boshqa nuqsonlar bo‘lmasligi lozim. 
Yuk avtomobil larining kuzovlarini bo‘yashda gruntovka, 
mahalliy shpaklovka va 2–3 qatlam bo‘yoq beriladi. Qatlam 
2- klass talablariga mos kelishi kerak (tekis, silliq yuzalarda 
mayda dog‘lar, chiziqlar va boshqalar bo‘lishiga ruxsat etiladi). 
Avtomobillar ramasi, neft mahsulotlari taralari, o‘tkazgich 
quvurlar va boshqalar 3- va 4- klass talablari asosida bo‘yaladi. 
3- va 4-klass qoplami 1–2 qatlam bo‘yoqdan (ba’zi hollarda 
gruntsiz) iborat bo‘ladi va metallni korroziyadan, yog‘ochni 
chirishdan 
himoyalaydi. Bunda notekisliklar, 
ko‘zga 
tashlanadigan nuqsonlar (qoplamning himoya xususiyatiga 
ta’sir etmaydigan) bo‘lishiga ruxsat etiladi. 
Lok-bo‘yoq materiallarining asosiy komponentlari lok, 
grunt, shpaklovka, bo‘yoq va plyonka hosil qiluvchilardan 
iborat. 
Suyuq (paxta, kungaboqar va boshqa moylar) va qattiq 
(alifning turli navlari) plyonka hosil qiluvchilar hisoblanadi. 
Plyonka hosil qiluvchining tegishli erituvchidagi eritmasi 
lok deyiladi. 
Plyonka hosil qiluvchi turiga ko‘ra ikki tipdagi bo‘yoqlar 
olinadi:
Alif + pigment 
→
moyli bo‘yoq; Lok + pigment
→
emalli bo‘yoq.
Pigment sifatida metall oksidlari kukunlaridan (temir, 
qo‘rg‘o shin, rux, titan va boshqalar), yaxshilab maydalangan 
tabiiy noorganik moddalar (bo‘r, oxra) va aluminiy kukunidan 
nisbatan ko‘p foydalaniladi. Pigmentning asosiy vazifasi bo‘-
yoqqa rang berishdan iborat. 
Lok-bo‘yoq materiallari tarkibiga plyonka hosil qiluvchi, 
eri tuvchi va pigmentlardan tashqari qovushoqligini kamaytirish 
uchun qo‘shimcha, qoplam elastikligini oshirish uchun 
plastifikatorlar, bo‘yoqning tezroq qurishini ta’minlash uchun 
sikkativ (katalizator) lar qo‘shiladi. 
11. 3.