Avtomobil indd

 Asosiy lok-bo‘yoq materiallari
Moyli bo‘yoqlar. 
Moyli bo‘yoqlar tabiiy va sun’iy aliflarga 
quruq bo‘yovchi moddalar va to‘ldirgichlar qo‘shish yo‘li bilan 
olinadi. Quyuq bo‘yoqlarni ishlatishda ularga 20–50 foizgacha 
alif qo‘shilib, kerakli qovushoqlikkacha suyultiriladi. Keyingi 
paytlarda bo‘yoqlarning qovushoqligini kamaytirish va ularning 
bahosini arzonlashtirish maqsadida ularga oz miqdorda (5–10 
foiz) uayt-spirit yoki skipidar qo‘shilmoqda. 
Moyli bo‘yoqlar yuzalarga, odatda, ikki qatlamda 
sepiladi (yoki surtiladi), ko‘pchilik hollarda birinchi qatlam 
quritilganidan so‘ng grunt vazifasini bajaradi. Moyli bo‘yoqlar 
asosida hosil qilingan qoplam yuqori adgezion xususiyatga 
ega bo‘lib, atmosfera ta’siriga chidamli, elastikligi yuqori va 
neft mahsulotlari ta’sirida erimaydi. Shu bilan birga, moyli 
bo‘yoqlar bir qator kamchiliklarga ega, jumladan, hosil qilingan 

---

304
305
qoplam quritilganidan so‘ng va hatto jilolanganidan keyin ham 
yetarli darajada yaltiramaydi, qoplamni quritish uchun ko‘p 
vaqt (24–48 soat) sarflanadi; kimyoviy mustahkamligi yuqori 
emas va tez eskiradi. 
Shuning uchun avtomobillarni bo‘yashda moyli bo‘yoqlar sof 
holda ishlatilmaydi. Avtotransport korxonalarida qoplamalarni 
tiklashda ishlatiladigan bo‘yoqlar tarkibidagi parda hosil 
qiluvchilar aralashma holida bo‘ladi, masalan, alif (o‘simlik 
moyi) va qattiq parda hosil qiluvchi (smolalar) aralashmasidan 
foydalaniladi. 
Qattiq va aralash parda hosil qiluvchilar aralashmasi 
asosidagi bo‘yoqlar. 
Qattiq parda hosil qiluvchilar asosidagi 
lok-bo‘yoq materiallaridan keng foydalaniladi. Bunday 
materiallar jumlasiga loklar, gruntovkalar, shpaklovkalar va 
emalli bo‘yoqlar kiradi. Bu materiallarning assortimenti juda 
ham xilma-xildir. Shuning uchun quyida avtomobillarni 
bo‘yashda ishlatiladigan gruntovkalar, shpaklovkalar va emalli 
bo‘yoqlarning asosiy turlarigagina to‘xtalamiz. 
Nitroemallar. 
Nitroemallarning asosiy parda hosil qiluvchisi 
nitrosellulozadir (selluloza va azot kislotasining murakkab efiri). 
Ular erituvchilarda eritilib nitroselluloza loki yoki, qisqacha, 
nit rolok olinadi. Erituvchi sifatida ketonlar, efirlar, spirtlar, 
benzol va ular hosilalarining aralashmalaridan foydalaniladi. 
Bunday ko‘p komponentli erituvchilar sifatida 646, 647, 648 
raqamli erituvchilari ishlatiladi. 
Nitrolok va pigment aralashmasi