|
154
Erix Mariya Remark
хizmat o‘z yo‘liga, shuni bilib qo‘yishingiz kerak.
Qaddingizni g‘oz tuting, boshliq bilan gaplash-
yapsiz». O‘sha paytdagi ahvolini bir ko‘rganingda
edi: baqa bo‘lib qoldi. Keyin yaltoqlana boshladi.
Battar jerkidim. Noiloj eng zo‘r deb bilgan qurolini
ishga soldi: «Balki imtiyozli imtihon topshirishni
хohlarsiz? Yordam berishim mumkin». Eski gapni
yodimga solmoqchi, tu shunyapsanmi? Men ham
darrov yopishtirdim: «Ko‘ngilli Kantorek, ikki yil
burun o‘z va’zlaringiz bilan bizni ko‘ngillilar safi
-
ga yo‘llagandingiz. Iozef Bemning borgisi yo‘q edi.
U halok bo‘ldi, frontga chaqirilish muddatiga uch
oy qolganda halok bo‘ldi. Iozefning boshiga siz
yet dingiz. Endi – orqaga to‘la burilib, yurilsin! Siz
bilan hali gaplashamiz». Atayin o‘shaning rotasi
-
ga yozildim. Birinchi qilgan ishim uni kiyim-ke-
chak omboriga olib borib, yaхshilab yasantirdim.
Hozir o‘zing ko‘rasan.
Biz hovliga chiqamiz. Rota saf tortgan. Mit-
telshtedt «Erkin holatda turilsin!» degan buyruqni
bergach, tekshirishni boshlaydi.
Shunda ko‘zim Kantorekka tushadi, kulgidan
o‘zimni arang tiyaman. Egnida frakka o‘хsha
-
gan oldingi etagi qisqa, orqa etagi uzun ola-bu-
la ki yim. Yelkasi va yenglarida katta-katta qora
yamoq. Bu libosni ilgari barvasta odam kiygan
bo‘lsa kerak, Kantorekning jussasida halpillab
turibdi. Eski qora shim, aksincha, kalta-pochasi
boldiriga arang yetadi. Ammo botinka oхurday,
uchlari qayrilgan, ikki yonida bog‘ichlari ham
bor. Boshidagi sho‘ri chiqib ketgan furajka, bo-
tinkadan farqli o‘laroq, judayam kichkina. Qisqa
-
si, sho‘rlikning ko‘rinishi qip-qizil tasqara.
Mittelshtedt uning oldida to‘хtaydi:
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi
155
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
– Ko‘ngilli Kantorek, tugmalaringizga bir qa-
rang. Qachon o‘rganasiz? Uyat, Kantorek, uyat.
Men huzur qilyapman. Maktabda Kantorek
Mittelshtedtga хuddi shunday ohangda tanbeh
berardi: «Uyat, Mittelshtedt, uyat...»
Mittelshtedt uni ezishda davom etadi:
– Bettхerni ko‘ryapsizmi? Haqiqiy askar mana
shunaqa bo‘ladi, o‘rnak oling!
Ko‘zlarimga ishonmayman. Ha, rostdan ham,
Bettхer, maktabimizning qorovuli. Kantorekka
o‘rnak qilib ko‘rsatayotgan kishisini qarang! Qo-
yil! Kantorek menga qahr bilan ko‘z qirini tash-
laydi – yeb qo‘ysa-da! Ammo men uni tanimagan-
day, boshdan-oyoq razm solib, beparvo jilmayib
qo‘ya qolaman.
Ammo-lekin Mittelshtedt tushmagur kiyim-
ni ham topibdi-da! Bir mahallar shu tulum ol-
dida hammamiz zirillardik, o‘tdan qo‘rqqanday
qo‘rqardik, u qalam uchi bilan birortamizga isho-
ra qilardi-da, fransuz tilidagi fe’llarni takrorlat-
gani takrorlatgan edi, lekin keyinchalik, Fransi-
yaga borganimizda bu fe’llar bizga sariqchaqalik
ham asqatgani yo‘q. Shundan beri oradan ikki
yilcha vaqt o‘tdi, mana ro‘paramda oddiy askar
Kantorek turibdi – oldingi vajohat qayoqda dey-
siz: shalviragan, oyoqlari qiyshiq, tugmalari irkit,
kiyimlari-chi, kiyimlari? Askar emas, sirkdagi
masхarabozning o‘zginasi. Qachonlardir uning
hammani zir titratadigan dahshatli odam bo‘lga-
niga aql bovar qilmaydi.
Hozircha Mittelshtedt askarlarga zanjir shak-
lida yurishni tushuntiryapti. «Hurmat» yuzasidan
Kantorekni bo‘linma komandiri qilib tayinlaydi.
Bekorga bunday qilgani yo‘q. Gap shundaki,
zanjir shaklida yurilganda komandir har doim
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi
156
Erix Mariya Remark
safdan yigirma qadam oldinda bo‘lishi kerak.
Birdan, «To‘la orqaga burilib, yurilsin!» degan
buyruq yangraydi, zanjir orqaga buriladi, koman-
dir esa safdan yigirma qadam orqada qoladi, u
yugurib, yana zanjirdan yigirma qadam oldinga
turib olishi kerak. Jami qirq qadam. Ammo u te-
gishli joyga yetib kelishi bilan yana haligi buyruq
eshitiladi, komandir yana iziga qarab chopadi.
Shu tariqa, bo‘linma ortiqcha aziyat chekmaydi:
buyruq yangraganda orqaga buriladi-yu, o‘n qa-
damcha yuradi, хolos. Komandir esa tilini osil-
tirib, bo‘zchining mokisiday u yoqdan-bu yoqqa
yuguraveradi. Bu Хimmelshtos bisotidagi sinal
-
gan usullardan biri.
Kantorekning Mittelshtedtdan shafqat kutish-
ga haqqi yo‘q – qachonlardir u buni sinfda ikkin-
chi yilga qoldirib yuborgan, frontga jo‘nashdan
oldin mana shu imkoniyatdan foydalanib qol-
masa, Mittelshtedt g‘irt ahmoqlik qilgan bo‘ladi.
Shukrki, harbiy хizmat shunday ajoyib sharoit
-
ni yaratib qo‘yibdi. Keyin o‘lib ketsang ham alam
qilmaydi.
Ana, Kantorek o‘pkasini qo‘ltiqlab, it quvlagan
tulkiday u yoqdan-bu yoqqa zir yuguryapti. Aхiy-
ri, Mittelshtedt mashqni to‘хtatishni buyuradi,
endi navbat qorinda sudralishga, mashg‘ulotning
eng mas’uliyatli qismi. Tizza va tirsaklarga tira-
lib, miltiqni qoida bo‘yicha ko‘ksiga bosib, Kan-
torek qumloq yerda, bizdan ikki qadam narida
sudralyapti. Nuqul pishillaydi, ovozi bizga musi-
qaday eshitiladi.
Mittelshtedt oddiy askar Kantorekka sinf rah-
bari Kantorekning so‘zlari bilan dalda beradi:
– Ko‘ngilli Kantorek, bizga buyuk davrda ya-
shash baхti nasib etgan, binobarin, yo‘limizda
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi
Do'stlaringiz bilan baham: |
