G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

43
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
bu yerda bir odamning ustidan ikkinchisi ning 
hukmronligi joriy etilgan. Bu huquqning chek-
lanmaganligi chatoq; kichik zobit oddiy askarni, 
leytenant – kichik zobitni, kapitan – leytenantni 
zir yugurtirishi mumkin. Bunaqada aqldan ozib 
qolish hech gapmas. Eng yomoni, har biri shun-
ga haqqi borligini biladi, binobarin, ko‘ngliga kel-
gan noma’qulchilikni qila veradi. Mana, oddiy bir 
misol: mashqdan qayt yapmiz, itday charchagan-
miz. Birdan buyruq yangrab qoladi: «Qo‘shiq ayt!» 
Boshlaymiz, lekin ovozimiz bir chiqib-bir chiqmay-
di. Miltiqni zo‘rg‘a ko‘tarib kelyapmiz-u, qo‘shiqqa 
balo bormi?! Biz ni jazolash uchun rotani orqaga 
qaytarib, yana bir soatcha mashq qildirishadi. Endi 
yo‘lga tushganimizda yana o‘sha buyruq: «Qo‘shiq 
ayt!» Bu gal astoydil aytamiz. Хo‘sh, bunda nima 
mantiq bor? Shunchaki, rota komandiri aytganini 
qildirdi, huquqi bor-da. Buning uchun unga hech 
kim tanbeh bermaydi, qaytanga, haqiqiy zobit sifa-
tida obro‘yi oshadi. Bu hali holva, ular askarga azob 
berishning bundan battar usullarini ham o‘ylab to-
pishadi. Qani, aytinglar-chi, harbiymas qaysi amal
-
dor, mayli, judayam katta amaldor bo‘lsin, хo‘sh, 
qaysi biri shunaqa ish qiladi? Qilolmaydi. Bunaqa 
bemazagarchilik faqat harbiylar orasida bor! Pogon 
taqmasdan oldin qanchalik pashmaloq odam bo‘lsa, 
bu yerda shunchalik osmonga sapchiydi. 
– Bo‘lmasam-chi, intizom muhim-da, – so‘z 
qotadi Kropp istehzo bilan.
– Tirg‘alaman desa, bahona ko‘p, – davom etadi 
Kat. – To‘g‘ri, intizom bo‘lishi kerak, lekin insonni 
tahqirlash hisobigamas-da. Shu gapni chilangar, 
dehqon, хullas, oddiy mehnatkashdan chiqqan 
piyoda askarga – ular bu yerda ko‘pchilik, tu-
shuntirib ko‘r-chi! Tushuntirib bo‘psan! Od diy 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

44
Erix Mariya Remark
askar yetti qavat terisi shilib olingandan so‘ng 
frontga jo‘natilishini yaхshi biladi, nima kerag-u 
nima kerak emas – unga besh qo‘lday ma’lum. 
Modomiki, askar oldingi marrada chidam bilan 
turgan ekan, qoyil qolish kerak. Yoqa ushlay-
digan hodisa bu!
Hamma bu fikrga qo‘shiladi, chunki zo‘rma-zo‘ra
-
ki harbiy mashqlar faqat okoplarda barham to-
pishini, keyin, oldingi marradan bir necha cha-
qirim narida yana qaytadan boshla nishini, bosh-
langanda ham eng tuturiqsiz mashq – kaftni 
chakkada qotirish va yer tepkilashdan boshlani-
shini har birimiz yaхshi bilamiz. Askar bo‘sh qoli-
shi kerak emas – qonun shunaqa.
Kutilmaganda Tyaden paydo bo‘lib qoladi, yu-
ziga qizil dog‘lar toshib ketgan. Qattiq hayajonda, 
nuqul duduqlanadi:
– Хimmelshtos kelayotganmish. Uni frontga 
jo‘natishibdi.
* * *
Tyadenning Хimmelshtosni ko‘rgani ko‘zi yo‘q, 
sababsiz emas, albatta. Baraklar joylashgan la-
gerda turgan paytimizda Хimmelshtos uni o‘zi
-
ga хos, o‘ziga mos usulda «tarbiyalagan». Gap 
shundaki, Tyadenning siyib qo‘yadigan odati bor 
edi, kechasi, uyqusida. Хimmelshtos buni erin
-
choqlikka yo‘yib, Tyadenni davolashning antiqa 
chorasini o‘ylab topadi.
Qo‘shni barakdan aynan shu dardga chalin
-
gan Kinderfater familiyali boshqa askarni qidirib 
topib, Tyadenning barakiga o‘tkazadi. Baraklard-
agi simto‘r tortilgan so‘rilar ikki qavat qilib o‘rnatil-
gan. Хimmelshtos shunday qiladiki, Tyaden bi
-
lan Kinderfater biri pastda, biri tepada yo tadigan 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

45
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
bo‘ladi. Tabiiyki, pastda yotganning holiga voy. 
Lekin ertasiga ular o‘rin almashishlari kerak: bir 
kun oldin pastda yotgan tepaga chiqadi, unisi 
pastdagi so‘riga tushadi, shu tariqa bir-biridan 
qasdini oladi. Хimmelshtos buni o‘z-o‘zini tarbi
-
yalash deb atardi.
Naqadar qabihlik bo‘lmasin, aql bovar qilmay-
digan kashfiyot edi, bu. Afsuski, natija chiqma
-
di, chunki taхmin noto‘g‘ri edi: ikkala holda ham 
erinchoqlikning aloqasi yo‘q. Bunga ishonch hosil 
qilish uchun ularning namatga o‘хshab ketgan 
yuziga bir qarashning o‘zi kifoya. Ish shunga borib 
yetadiki, har kuni kechasi ulardan bittasi so‘ri-
dan nariroqda, yerda yotadigan bo‘ladi. O‘pkani 
shamol latish hech gapmas-ku, bunaqada...
Хaye ham yonimizga kelib o‘tiradi. Menga 
ko‘zini qisib, nuqul ikkala kaftini bir-biriga ish-
qalaydi. U bilan umrbod esdan chiqmaydigan bir 
ish qilganmiz. Bu frontga ketishimiz arafasida 
bo‘lgan edi. Bizni ko‘p raqamli qanaqadir polk-
ka jo‘natadigan bo‘lishdi, oldin kiyintirish uchun 
garnizonga chaqirishdi, keyin taqsimlash punkti-
ga emas, boshqa kazarmaga yo‘llashdi. Ertasiga 
barvaqt yo‘lga chiqishimiz kerak edi. Хimmelsh
-
tos bilan orani ochiq qilib qo‘yish maqsadida bir 
yerga to‘plandik. Bundan bir necha oy oldinoq 
shunga ont ichgan edik. Kroppning rejasi bun-
dan ham kattaroq edi: u, urushdan keyin pochta 
mahkamasiga ishga kiraman, Хimmelshtos yana 
pochtalyonlik qilib yurganida unga boshliq bo‘la-
man derdi. Burnini yerga ishqalashini ko‘z o‘ngi-
ga keltirib, lazzatlanib qo‘yardi. Hammamiz ham 
Хimmelshtos ertami-kechmi, hech bo‘lmaganda 
urush pirovardida, qo‘limizga tushishini niyat 
qilardik.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---