G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

65
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
chakkam lo‘qillaydi. Bu ahvolda bo‘g‘ilib o‘lishim 
hech gapmas.
O‘raga ko‘kimtir yorug‘lik tushadi. Emaklab, 
tepaga chiqaman. Qabristonda shabada esyapti. 
Tong g‘ira-shirasida kimningdir tizzasidan cho‘rt 
uzilgan oyog‘iga ko‘zim tushadi. Etik bus-butun. 
Besh-olti qadam narida birov o‘rnidan turadi; 
niqob oynasini artaman, hayajonlanganimdan u 
darrov хiralashadi, haligi askarning yuziga tikilib 
qarayman – ha, rost, boshida gazniqobi yo‘q.
Yana bir necha daqiqa kutaman; u yiqilma-
yapti, nigohi bilan nimanidir izlayapti, demak, 
shamol gazni uchirib ketgan, havo toza. Men ham 
apil-tapil niqobimni yechaman-u, guppa ag‘dari-
laman. Ko‘ksimga yaхdek suv yanglig‘ musaffo 
havo oqib kiradi, ko‘zlarim kosasidan chiqib ke-
tay deydi. Allaqanday qoramtir to‘lqin ustimga 
yopiriladi-yu, idrokim shu’lasini so‘ndiradi.
* * *
Portlashlar to‘хtagan. O‘ra tomonga burilib, 
o‘rtoqlarimga belgi beraman. Ular ham o‘radan 
chiqib, gazniqoblarini yechishadi. Yarador askarni 
qo‘ltig‘idan olamiz, bittamiz taхtakachidan ushlay
-
miz. Shu alfozda shosha-pisha yo‘lga tushamiz.
Qabriston ag‘dar-to‘ntar bo‘lib ketgan. Hamma 
yoqda tobut va murdalar sochilib yotibdi. Mar-
humlar yana bir marta o‘lishdi, ammo burda-bur-
da bo‘lib ketganlarning har biri qaysi birimiznidir 
o‘limdan saqlab qoldi.
Panjara qulagan, uning ortidagi temir yo‘l izlari 
dabdala. Ro‘paramizda kimdir yotibdi. To‘хtay
-
miz. Kropp yarador askar bilan ketadi.
Yerda yotgan yigit – frontga yangi kelganlardan 
biri. Beli bilch-bilch qon; qimirlashga holi yo‘q, men 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

66
Erix Mariya Remark
ozgina romli choyi qolgan flyagamni olaman. Kat 
qo‘limni chetga surib, askarning ustiga engashadi:
– Qayeringga o‘q tegdi, uka?
U gapirolmaydi, ko‘zini bir ochib qo‘yadi, хolos. 
Avaylab shimini qirqamiz. U ingrab yuboradi.
– Hozir, hozir, sabr qil.
Agar qornidan yaralangan bo‘lsa, hech narsa 
ichish mumkin emas. Yigit o‘qchimayapti – bu 
yaхshilik alomati. Belini ochamiz. Suyak siniqlari 
aralashgan qon bo‘tqasiga nazarimiz tushadi. Ke-
mirchagiga o‘q tekkan. Bu bola endi hech qachon 
o‘nglanmaydi.
Boshini хiyol ko‘tarib, bir qultum rom ichki
-
zaman. Ko‘zlari biroz jonlanadi. O‘ng bilagidan 
ham qon oqayotganini shundagina payqaymiz. 
Kat ikkita dokani yarani qoplaydigan daraja-
da enliroq qilib yirtadi. Men doka ustidan o‘rash 
uchun yaroqli mato qidiraman. Hech narsa yo‘q, 
ichki ishtonining bir bo‘lagidan foydalanish maq-
sadida askarning shimini tizzasigacha qirqaman. 
Bola ishtonsiz. Unga sinchiklab qarayman: yo 
alhazar, u sochi zig‘ir tolasiday mayin ho‘ o‘sha 
eski tanishim ekan.
Bu orada Kat halok bo‘lgan bir askarning 
cho‘ntaklarini kovlab, yana uch-to‘rt o‘ram doka 
topadi, ularni ham chirmab bog‘laymiz. Yigit biz-
dan ko‘zini uzmaydi.
– Hozir zambil opkelamiz, – deyman unga.
– Ketmanglar, – deya shivirlaydi u. 
– Tez qaytamiz. Seni zambilda olib ketamiz, – 
deydi Kat.
Gapimizga tushundimi-yo‘qmi, Xudo biladi. 
Yosh boladay izimizdan yana hiqillaydi:
– Ketmanglar.
Kat orqasiga bir qarab olib, qulog‘imga pichirlaydi:
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

67
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
– Balki to‘pponcha bilan tinchitib qo‘ya qol-
ganimiz tuzukmikin? Bola zambilda uzoqqa chi
-
damaydi, innaykeyin, nari borsa uch-to‘rt kunlik 
umri qolgan. Shu paytgacha tortgan azoblari jon 
berish to‘lg‘oqlari oldida hech gap emas. Hozir 
u karaхt bo‘lib qolgan, hech narsani sezmayap
-
ti. Bir soatlardan so‘ng og‘riqning zo‘ridan o‘zi-
ni qo‘ygani joy topolmaydi. Yuragi urib turgan 
sanoq li kunlari uning uchun butkul qiynoqqa 
aylanadi. Хo‘sh, buning kimga keragi bor? 
Men bosh silkiyman:
– To‘g‘ri, shunday qilganimiz ma’qul. To‘ppon-
changni ol.
– Хudoning o‘zi kechirsin, – deydi Kat va to‘хtab 
qoladi.
Mundoq qarasak, yolg‘iz emasmiz, atrofimiz 
to‘la odam, xandaq va ochiq go‘rlardan kallalar 
chiqib turibdi.
Zambilni keltiramiz.
Kat bosh chayqaydi:
– Ona suti og‘zidan ketmagan bolalar-a...
U yana takrorlaydi:
– Musichaday begunoh norasidalar-a...
* * *
Biz ko‘rgan talafot mo‘ljalimizdagidan kamroq 
edi: besh kishi halok bo‘lgan, sakkiztasi yara-
langan. Qisqagina o‘qqa tutishning oqibati mana 
shu. O‘lganlarning ikkitasi ochiq go‘rda yotibdi, 
ustiga tuproq tortsak kifoya.
Orqaga qaytamiz. Turna qator tizilishib, churq 
etmay ketyapmiz. Yaradorlarni tibbiyot binosiga 
jo‘natishadi. Havoni bulut qoplagan, sanitarlar 
raqam yozilgan bir parcha qalin qog‘oz bilan fo-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---