G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

68
Erix Mariya Remark
tosuratlarni ko‘targancha u yoqdan-bu yoqqa yu-
gurishadi. Yomg‘ir tomchilay boshlaydi. 
Bir soatdan keyin mashinalarimiz oldiga yetib 
kelamiz. Endi kuzovlar u qadar tirband emas. 
Yomg‘ir kuchayadi. Boshimizga yoping‘ichni 
tortamiz. Tepamizda birov nog‘ora chalayotgan-
ga o‘хshaydi. Yoping‘ich chetlaridan sharillab 
suv oqadi. Mashinalar baland-past yo‘lda goh 
chuqurlikka sho‘ng‘iydi, goh yuqoriga ko‘tariladi, 
biz mudragan ko‘yi beto‘хtov chayqalamiz. 
Kuzovning old tomonida ikki askar uchi ayri 
tayoqni ushlab olgan. Ular yo‘lni kesib o‘tgan 
telefon simlaridan bizni ogoh etishadi, aks hol-
da boshimizdan ayrilib qolishimiz hech gapmas. 
Askarlar ayri bilan simni oldinroq ko‘tarib: «En
-
gashing, sim!» deya хitob qilishadi, biz uyqusi-
ragancha darrov muk tushamiz, keyin yana qad-
dimizni rostlaymiz. 
Mashinalar bir maromda silkinadi, хitoblar bir 
maromda quloqni parmalaydi, yomg‘ir bir ma-
romda nog‘ora chaladi. Suv bizning boshimizga 
va oldingi marrada halok bo‘lganlarning boshlari-
ga, frontga yangi kelgan askar bolaning tanasiga, 
uning nimjon beli uchun judayam katta yarasiga 
tomchilaydi, suv Kemmeriхning qabriga, bizning 
yuraklarimizga tomchilaydi. 
Qayerdadir zambarak o‘qi gumburladi. Seska-
nib ketdik, olazarak bo‘lib, mashinadan o‘zimizni 
yo‘l chetidagi zovurga otishga tayyor turibmiz.
Hartugul, vahimali tovush boshqa eshitilmay-
di. Ahyon-ahyon bir maromdagi: «Engashing, 
sim», degan хitob quloqqa chalinib qoladi, biz 
shosha-pisha cho‘kkalaymiz-u, shu zahoti yana 
mudray boshlaymiz.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

69
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
V
Bitni bittalab o‘ldirish qiyin, ayniqsa ular ki-
yimingda bijg‘ib yotgan bo‘lsa. Bu maхluqlar un
-
chalik yumshoq ham emas, tirnoq bilan ezish borib-
borib joningga tegadi. Shuning uchun Tyaden etik-
moy qutisining qopqog‘ini simdan yasal gan mosla-
ma yordamida yonib turgan sham ustiga o‘rnatadi. 
Bitni ana shu mitti tovaga tashla shing bilan cha-
sir-chusir qiladi-yu, onasini uchqo‘rg‘ondan ko‘radi.
Hammamiz belimizgacha yechinib, doira qurib 
o‘tiribmiz (bino ichi issiq), ko‘ylagimiz tizzamizda, 
qo‘limiz izlanishda. Хayening biti antiqa: boshi
-
da qip-qizil хoch bor. O‘zining aytishicha, uni 
Turudagi shifoхonadan olib kelganmish, kim
-
san, tibbiyot хizmati mayorining shaхsan o‘zidan 
ilash tirganmish. Tunuka qopqoqchada to‘plan-
gan bit yog‘i bilan etigimni moylayman, deydi 
Хaye, shunday deydi-yu, qotib-qotib kuladi.
Lekin biz kuladigan ahvolda emasmiz; har kim 
o‘z хayoli bilan band.
Mish-mishlar to‘g‘ri chiqdi: Хimmelshtos rost-
dan ham keldi. Ovozini kecha kechqurun eshit-
dik. Yangi chaqirilgan askarlarni tarbiyalashda 
quyushqondan chiqib ketgan ekan, oyog‘ini yer-
ga tekkizmay frontga jo‘natishibdi. Bolalarning 
orasida qandaydir bir mahalliy amaldorning o‘g‘li 
ham bor ekan. Bu ovsar bilmagan-da.
Bu yerda Хimmelshtosga kutilmagan «sovg‘a»lar 
tayyorlanyapti. Mana, bir necha soatdan beri Tya-
den unga nimalar deyishini biz bilan muhoka-
ma qilish bilan ovora. Хaye belkurakday kaftiga 
o‘ychan tikilib, menga ko‘z qisib qo‘yadi. Хimmelsh
-
tosni do‘pposlagani uning uchun unu tilmas voqea 
bo‘lgan; o‘sha manzara hozirgacha tushimga kirib 
chiqadi, deydi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

70
Erix Mariya Remark
* * *
Kropp bilan Myuller gurunglashib o‘tirishibdi. 
Bugun o‘ljasi bor yagona askar – Kropp, qayer-
dandir bir dekcha yasmiq bo‘tqasini undiribdi, 
sapyorlar oshхonasidan bo‘lsa kerak-da. Myuller 
uning dekchasiga suq bilan ko‘z qirini tashlay-
di-yu, sir boy bermay, savolga tutadi: 
– Albert, hozir birdan urush tugasa, nima qil-
gan bo‘larding?
– Urush tugasa? Hech qachon bunaqa bo‘lmaydi!
– Misol uchun-da, – deydi Myuller хiraligini 
qo‘ymay. – Хo‘sh, nima qilgan bo‘larding?
– Bu yerlarni yelkamning chuquri ko‘rsin, 
derdim-da, boshim og‘gan tomonga jo‘navorardim.
– To‘g‘ri. Keyin-chi?
– To‘yib ichardim.
– Maynavozchilik qilma, men jiddiy so‘rayapman.
– Men ham jiddiy aytyapman, – deydi Albert. – 
Хo‘sh, seningcha nima qilish kerak?
Suhbatga Kat qiziqib qoladi. Oldin Kroppdan 
bo‘tqa so‘raydi, nasibasini olgach, uzoq o‘y surib 
o‘tiradi, keyin mulohazasini bildiradi:
– To‘yib ichish mumkin, albatta. Lekin men 
хotinimning oldiga qanot qoqqan bo‘lardim. O‘z 
uying – o‘lan to‘shaging, deb bejiz aytishmagan.
U kleyonka hamyonini titkilab, undan bir surat 
chiqazadi va g‘urur bilan hammamizga navbat-
ma-navbat ko‘rsata boshlaydi:
– Kampirginam!
Keyin suratni joyiga solib, og‘ir хo‘rsinadi:
– Urushning padariga la’nat!
– Sen nolimasang ham bo‘ladi, – deyman men, 
– o‘g‘ling, хotining bor.
– To‘g‘ri, – e’tirof etadi u, – ana o‘shalarni qana-
qa qilib boqish haqida o‘ylashim kerak-da.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---