Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

Savol va topshiriqlar
1. G ‘azal hajmi va mavzusi haqida m a’lumot bering.
2. Asar vazni, qofiyasi va radifini tahlil qiling.
3. G ‘azal baytlarini ketma-ketlikka amal qilgan holda sharhlang.
4. Ikkinchi baytda 
«oh»
va 
«moh»
so‘zlari o ‘rtasidagi bog‘liqlik, 
shuningdek, to‘rtinchi baytdagi 
«nazar»
so‘zming g‘azal qofiyasiga olingan 
so‘zlar bilan ohangdoshligining ahamiyatini tushuntiring.
5. Beshinchi baytdagi Ya’qub timsoli bilan bog‘liq talmihni izohlang.
6. Maqta’da Lutfiyning yuzi oltinni yashirgani zamirida qanday m a’no 
ko‘zda tutilgan?
7. G ‘azalni yodlang.
«BU KO‘NGULDUR, BU KO‘NGUL» RADIFLI G‘AZAL
Meni shaydo qiladurg‘on bu ko'nguldur, bu ko‘ngul,
Xor-u rasvo qiladurg'on bu ko‘nguldur, bu ko'ngul.
0 ‘qdayin qomatimizni qora qoshlig'lar uchun 
Muttasil yo qiladurg‘on bu ko'nguldur, bu ko‘ngul.
Meni yozg‘urma «sevar» debki, mening haddim emas,
U1 tamanno qiladurg‘on bu ko‘nguldur, bu ko'ngul.
«Вогта», derlar, «eshiki sori damo-dam», netayin,
Ko‘p taqozo qiladurg'on bu ko‘nguldur, bu ko‘ngul.
Tori mo'yin havasi birla qorong‘u kechada 
Jonni savdo qiladurg‘on bu ko'nguldur, bu ko‘ngul.
Dushman-u do‘st orasinda men g‘ofilni mudom,
Besar-u po qiladurg'on bu ko‘nguldur, bu ko'ngul.
0 ‘zgadin ko‘rmaki ko‘zung yoshini, ey Lutfiy,
Ayni daryo qiladurg‘on bu ko'nguldur, bu ko‘ngul.
G ‘azal an’anaviy ishqiy mavzuda bitilgan. Yetti baytdan iborat. 
Bu asarida shoir endi besh so‘zdan iborat radif qo‘llagan 
(«qi-
ladurg'on bu k o ‘nguldur, bu ko'ngul»).
G ‘azal radifidagi barcha so‘z- 
lar — turkiy 
(«qiladurg bn bu ко ‘nguldur, bu ko'ngul»).
Qofiyasi — 
arabiy-forsiy kalimalardan tashkil topgan 
(«shaydo — rasvo — yo —
tamanno — taqozo — savdo — po — daryo»).
Ko‘ngil mumtoz she’riyatimizning asosiy tasvir manbai hisob- 
lanadi. Chunki Alloh kisliining ko‘nglidagina aks etadi. Ishq ham —

---

ko‘ngul ishi. Link qahramon ishq bobida barcha «ayb»ni ko‘ngliga 
qo‘ymoqclii: uni shaydo, xor-u rasvo (matla’), qora qoshliklar 
uchun o‘qdayin tik qomatini yoydek egik qiladigan (ikkinchi bayt) 
ham — shu. Meni sevdi deb ayblama, buni istayotgan ham — ko‘ngul 
(uchinchi bayt). Eshigiga tez-tez boraverma, deyishadi, lekin 
ko‘ngul shuni istasa (taqozo etsa), nima qilay (to‘rtinchi bayt)?
Qorong‘i kechada sochining tolasiga jonni savdo qiladigan ham 
(beshinchi bayt), do‘st-u dushman ichida men g‘ofil bandani 
qo‘lsiz-oyoqsiz qilib qo‘yadigan ham (oltinchi bayt) — shu.
M aqta’da lirik qahramon Lutfiyga murojaat etib, bu ishni 
boshqadan ko‘rma, ko‘z yoslilaringni daryodek to ‘kayotgan ham 
aynan 
«bu ко ‘nguldur, bu ko'ngul»,
deydi.
Bu g ‘azal hozirgacha xonandalarim iz tom onidan sevib 
kuylanadi. Oradan to ‘rt yuz yil o‘tib, XIX asming birinchi yarmida 
Nodira Lutfiyning shu g‘azaliga o‘xshatma yozdi.