O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Quloq suprasi 
tcri bilan qoplangan elastik tog'ayli yupqa plastinkadan 
iborat. O 'rta quloq nog'ora bo'shliq eshituv suyakchalari va eshituv 
naychalaridan iborat. N og'ora bo'shlig'i dcvori va qavatli kubsim on yoki 
silindrsim on cpitcliy bilan qoplangan. N og'ora bo'shliqning medial devorida 
ikkita leshik (oval va aylana) bor. O 'rta quloqdan burun - xalqum bo'shlig'iga 
diam ctri 1-2 m m bo'lgan cshituv naychasi yo ’naladi. Bu suyak tog'ayli naycha 
bo'lib, ko'p qatorli xilpillovchi cpitcliy bilan qoplangan.
O'rta quloqda 
uchta cshituv suyakchalari: bolg'acha, sandolcha va 
uzangcha bor. Bu suyaklar sistcm asi bolg'achaning qo ’li yordam ida nog'ora 
pardaga tushadi, o'zangcha esa ichki quloqning oval darchasiga kirib turadi. 
Shu tufayli nog'ora pardaning tcbranishi ichki quloq suyuqligiga uzatiladi. 
Ichki quloq.
Ichki quloq chakka suyagining lag qism ida joylashgan suyak labirintini 
hosil qiluvchi suyak bo'shliqlari tizim idan iborat. Suyak labirinti yo ’lini 
pardali labirint qaytaradi va ular orasida pcrilimfa joylashadi.
Suyak labirintida daxliz, uchta yarim aylana kanal va suyak chig'anog'i 
tafovut qilinadi. Chig'anoq parda kanali devorida yuqori, tashqi va pastki 
devorlari 
farq qilinadi. Parda kanalining yuqori dcvori zich tolalaii 
biriktiruvchi to'qim adan tuzilgan bo'lib, uning ichki yuzasi yassi epiteliy bilan 
qoplangan. Tashqi dcvori kubsim on cpitcliydan (tom irli tasm a) tashkil topgan. 
Bu cpitcliyda qon tom irlari m avjud, ular cndolim fa suyuqligini hosil qilishda 
ishtirok etadi. C hig'anoq parda kanalining pastki dcvori bazal plastinkadan 
iborat: bazal plastinkada tayanch va retseptor hujayralardan tuzilgan cshituv 
a ’zosi yoki K ortiyev organi joylashadi. K ortiyev azosi hujayralari: Tayanch 
hujayralar:
Ichqi va tashqi ustun hujayralar 
Tashqi falangali yoki D cytcrs hujayralari 
Tashqi chcgaralovchi yoki G cnzen hujayralari 
T ashqi ushlab turuvchi yoki K laudius hujayralari 
Ichki falangali hujayralar (149-150-rasmlar).
Sezuvchi hujayralar ham ikki xil ichki va tashqi bo'ladi. Ichkilari ichki, 
tashqilari tashki falangali hujayralar yuzasida joylashadi. Ichki hujayralar bir 
qator, tashqilari esa 3-4 qator bo’lib joylashadi. Ichki sezuvchi hujayralar 
ko’zasim on, tashqi sezuvchi hujayralar silindrsim on shaklida b o ’lib, ularning 
apikal yuzasida xarakatsiz tukchalar (stereotsiliylar) joylashadi. Ovoz 
to ’lqinlari tasirida stercotsiliylarga yopqich m cm rana tegishi bilan bu ycrda 
dcpolyarizatsiya 
paydo 
bo'ladi. 
D cpolyarizalsiya 
to ’lqinlari 
sezuvchi

---

hujayraning bazal lom oniga uzatiladi va im puls postsinaplik m em brana 
orokalik spinal gangliyning postganglionar tolasiga uzatiladi, u ycrdan eshituv 
nerviga o ’tadi.
Eshituv gistofiziologivasining grafologik strukturasi quyidagicha bo'ladi.
N og'ora parda - bolg’acha - sandoncha - uzangicha - oval tcshik pardasi - 
vestibulyar va nog'ora narvonlar - bazillyar plastinka sczuvchi hujayralari va 
yopqinch m cm brana - postganglionar tolalar - spinal gangliy va eshituv ncrvi.
148-rasm. Ichki quloqning rivojlanishi.
A -cshituv plakodasi shakllanishi. (9 som itlar bosqichi). 
B-cshituv
chuqurchasining 
hosil 
bo'lishi 
(16 
som itlar 
bosqichi). 
V-cshituv
pufakchasining rivojlanishi.(30 som itlar bosiqichi). G -pardalik labirinti 
rivojlanishining um um iy ko'rinishi. D-o'ng quloqning shakllangan pardalik 
labirinti.
1-cktoderm a. 2-plakoda. 3-m ezodcrm a. 4-dorsal aorta. 5-xalqum. 6- 
yutqin. 7-m iya pufakchasi. 8-ventral aorta. 9-cshituv pufakchasi. 10-daxliz 
shakllanishining boshlanishi. 
11-chig'anoq. 
12-sfcrik qopcha. 
13-clliptik 
qopcha. 14-yuqori bo'ylam a yarim aylana kanal. 15-tashqi gorizontal yarim
aylan ak an al. 16-orqa yarim aylana kanal. 17-qoplararo nay. 18-cndoplazm atik 
nay. 19-artcriya. 20-vcna.
248

---

149-rasm. Eshituv a'zosi.
A -chiganoq. B-chig’anoq labirinti. V-spiral (K ortiyev) a'zo sxemasi. (A- 
Xem . D .K orm ak). G -R EM spiral a'zo yuzasi. D-tomirli tasm a-spiral bog’lam.
1-C hig'anoq suyakli dcvori. 2-V estibulyar narvon.3-N og'ora narvon. 4- 
C hig'anoq nayi. 5-Vcstibulyar m cm brana. 6-Tomirli tasma. a-epiteliotsitlar. b- 
qon kapillyarlar. 7-Spiral bog'lam. 8-Spiral plastika limfi. 9.B azillyar plastika. 
10-Chig'anoq aso si.l 1-Spiral suyak plastikasi. 12-Spiral ganliy. 13-Spiral 
(K ortiyev) a'zo. 14-Yopqich mem brana. 15-Ichki tuncl. 16-lashqi tuncl. 17- 
Ichki stolbasim on epiteliotsitlar. 18-tashqi. 19-Ichki tayanch hujayralar. 20- 
Tashqi va 21-ichki tukli sensor hujayralar.
150-rasm. Tashqi va ichki sensor hujayralar
1. tuklar.
2. kutikula
3. m itoxondriy
249

---

4. yadro
5. sinaptik pufakchalar
6. nerv oxirlari
7. to'q ncrv oxirlari