O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

х - в о в
ENDOKRIN A'ZOLAR.
Endokrin a'zolar ichki sckrctsiya bezlari ham dcyiladi. Bu a'zolar, 
ishlaydigan sekreti, chiqaruv nayining bo'lm asligi, qon tom irlarga boyligi 
bilan farq qiladi. Endokrin bezlar sekreti gorm onlar dcyiladi. G orm onlar 
rcproduksiya, m odda alm ashinuvi, o'sish, diffcrensirofka, adaptatsiya kabi 
jarayonlarda faol qatnashadi va organizm da ncrv tizim i kabi boshqaruv rolini 
o'ynaydi.
Endokrin tizim nerv tizim i kabi m oddalar ishlash yo'li bilan organizm da 
kcchadigan ko'pgina jarayonlarga ta'sir ko'rsatadi (153-rasm ).
153-rasm. N crv, ncyrosckretor va cndokrin hujayralar tuzilishi.
(B .V .A leshin b-cha).
I. X olincrgik neyron
II. G ipotalam us ncyrosckretor hujayrasi.
III. A drcncrgik ncyron
IV .N cyrosckrctor (pcptidoergik) ncyron
V. E ndokrin hujayra (buyrak usti bezi xrom affin hujayrasi adrcncrgik 
sekreti).
V I.Q alqonsim on, oshqozon osti cndokrin qism hujayralari - peptidcrgik 
sekret
1-perikarion. 
2-dendril. 
3-akson. 
4-tcrm inal 
akson. 
5-neyrosckret 
to'planishi. 6-sinaptik pufakchalar. 7-ncyrogorm on granulasi. 8-sekretor 
donchalar ko'rinishi.
258

---

G orm onlar turlicha 
bo'ladi; steroid gorm onlar - hujayra ichi 
tuzilm alaridagi rctseptorlarga ta'sir ctadi, 
oqsil gorm onlar, hujayra 
qobig'idagi rctscporlar orqali ta'sir ctadi. Endokrin bezlar faoliyati nerv tizim i 
bilan bog'liq. U lardan tashqari endokrin bezlar bir-biriga bog'liq xolda ham
faoliyat ko'rsatadi.
G orm onlar ta'sir m cxanizm i. G orm onlar nishon a'zolar - nishon 
hujayralarga ta'sir ctadi. Nishon hujayralarda csa gorm onlam i qabul qiluvchi 
m axsus rctscptorlar bo'ladi. Rctseptorlardan gorm on hujayra ichiga kirib, 
adcnilatsiklaza fcrm enli orqali SA M F ni ishga soladi, 
SAM F csa, o'z 
navbatida hujayra ichi tuzilm alarini faolashtiradi.