O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

X1D BILISH A'ZOSI
X id bilish a’zosi burun bo'shlig'ining yuqori chig'anog'idagi xidlov 
yuzasida joylashadi. U ning tarkibida uch xil sezuvchi, tayanch va bazal 
hujayralar bo'ladi. Sezuvchi, xid biluvchi hujayralarning tashqi o'sim tasi 
uchida kcngaym a-xid bilish to ’nog’ichi bo’lib uning ustida tukchalar bo'ladi. 
Tukchalar B oum cn bczlari ishlagan suyuqlikka botib turadi va xid sezish 
vazifasini o'taydi. Sezuvchi hujayraning neyritlari xid bilish ncrvini hosil 
qiladilar va im pulsni m arkazga olib ketadilar.
Tayanch hujayralari silindrsim on shaklida bo'lib m exanik-tayanch 
vazifani o'taydi. U lar orasida bazal hujayralar joylashib, bazal hujayralar 
kam bial vazifalam i o ’taydi, epiteliy bazal m em brana ustida yotadi, m cm brana 
ostida xususiy plastinka joylashadi.
X id biluvchi hujayralar o'rta xisobda 30-35 kun yashaydilar, ular kam bial 
hujayralardan hosil b o la d ila r (147-rasm ).
245

---

Mavzuning klinik moxiyati
B urunning surunkali kasalliklarida, burun shilliq pardasi yalig lagan 
uchragan vaqtlarda xid bilish pasayib kcladi.
147-rasm. Xid bilish a'zosi. A -Y orug'lik mikroskopida. B-TEM ostida
1-Tayanch hujayralar. 2-Xid bilish hujayrasi. 3-Xid sczish kcngaymasi.
4-Xid 
tolalari. 
5-Xid 
sczish 
kiprikchalari. 
6-M ayda 
so'rg'ichlar. 
7-Endoplazm atik to'r. 8-Bazal (kam bial) hujayra. 9-Bazal m cm brana
ESH1TEV VA M UVOZANAT A'ZOLARI.
Eshituv va m uvozanat a'zolari. Q uloqda anatom ik jixatdan uchta qism
ajratiladi; tashqi, o'rta va ichki.
246

---

Tashqi quloq nog'ora parda, tashqi cshituv yo'li va quloq suprasidan 
iborat. N og'ora parda - zich fibroz to'qim adan tuzilgan. N og'ora pardaning 
tashqi yuzasi tcri cpidcrm asidan iborat, ichki yuzasi csa bir qavatli kubsim on 
cpitcliy bilan qoplangan. Eshituv yo'li - quloq nayining tog'ay qism i elastik 
tog'aydan tuzilgan. U tcri bilan qoplangan, tcrida yog' bczlari bo'lib, yog' 
bezlaridan chuqurroqda oltin gugurtga boy sekret ishlovchi Scrum inoz bczlar 
joylashgan.