O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

КО ZNING YORDAMCHI
APPARATLAR1
K o'zning 
yordam chi 
apparatlariga 
qovoqlar, yosh bezlari va ko'z m ushaklari 
kiradi. Q ovoqlar tcri burm alaridan hosil 
bo’ladi. (146-rasm ) K o'z m ushaklari ko'z 
olm asini xarakatlantiradi.
146-rasifl. Qovoq.
I.O ldingi tcri yuza
11.Ichki yuza (kon'yuktiv tog'ay).
1. Tcri
2. Rudim ent
3. Tcri bczi
4. Q ovoq aylana m ushagi
5. Q ovoqni ko'taruvchi m ushak
6. Yosh bezlari
7. A pokrin teri bezlari
8. Yog' ishlovchi M eybom iyev bczi
9. Kiprik yog' bczi
10. Kiprik
Ko'zning yosh apparati. 
Yosh bezlari, yosh qopchasi va yosh-burun 
nayidan iborat. Bu bezlar m urakkab alvcolyar - naysim on xaraktcrda bo'ladi. 
Yosh bczi sckreli m uguz pardani nam lab turadi, him oya vazifasini o'taydi. 
Sekret tarkibida 98 % suv, 1,5 - NaSl, 05 % album in va shilliq bo'ladi.
Ko'zning taraqqiyoti, yoshga ko'ra o'zgarishi va regeneratsiyasi
Em brional davrda oldingi m iya pufagini bo'rtib chiqishidan hosil bo'lgan 
ko'z pufagi va bosh qism ektoderm asi ko'z taraqqiyotining m anbalari 
hisoblanadi. K o'z pufagi ko'z bakaliga aylanadi. K o'z bakalining ichki 
varag'idan ko'zning to'r pardasi (ncyremlari, g lial elim cntlari), tashqi 
varag'idan pigm ent epiteliy laraqqiy etadi. Bakal ro'parasidagi cktodcrm adan

---

a w a l gavxar pufagi va undan gavxar hosil bo'ladi, uslidagi eklodcrm adan esa, 
m uguz parda shakllanadi, qolgan tuzilm alar m ezenxim adan rivojlanadi.
Y osh o'tishi bilan ko'zning barcha apparatlarida o ’zgarish kechadi. 
G avxar va m uguz pardada hujayralararo m oddaning zichlanishi tufayli 
xiralanishi, oq tushishi - kalarakta paydo bo'ladi. Q ari kishilarda gavxarning 
clastikligi 
kam ayadi 
va 
uning 
akkom adatsion 
qobiliyati 
pasayadi. 
Tom irlardagi sklcrotik jarayonlar, ko'z to'qim alarida trofikani buzadi, (ayniqsa 
diabctik retinopatiyada) va rctscptor faoliyati pasayadi.
K o'z rcgcncratsiyasi. Pigm cntotsitlar (ular nerv tizim ining makrofaglari 
hisoblanadi) da rcgcncratsiya bo'lib turadi. Bir pigm cntotsit bir kunda 2-4 
m ing disklam i fagotsitoz qiladi. Bir sutka davom ida bir tayoqsim on hujayrada 
80 ta disk shakllanadi. H ar bir tayoqsim on hujayraning yangilanishi uchun 9­
12 kun kifoya.
K o'zning m uguz pardasida ham rcgcncratsiya faol kcchadi. Bu ycrdagi 
regcncratsiyada bazal hujayralar kam biallik vazifasini o'taydilar.
K o'z kasalliklari bilan m axsus shifokorlar oftalm ologlar shug'ullanishadi 
K o'z kasalliklar jam i kasalliklarning 4-6 foizga yaqinini tashkil etadi.
Tug'm a kasalliklar ham ko'p uchraydi. Mas- ’an birgina rodopsin gcnining 
40 ga yaqin m utatsiyasi yozilgan. Daltoniklar- rangni ajrata olm aydilar, 
dixrom atlar yashil va ko'kni, m onoxrom atlar faqat ko'kni ajrata oladilar.
Ba'zi bir kasalliklarda gavxarda m odda alm ashinuvi buzilishi tufayli u 
xiralashadi, bu holat katarakta dcyiladi va ko'z yaxshi k o ’rmay qoladi. 
X irallashgan gavxarni olib tashlab, o'rniga sun'iy gavxar qo'yish usuli bilan 
davolanadi. K o'z tug'm a kasalliklaridan biri bu burun-yosh nayining 
atreziyasidir. K o'z kam eralarida bosim ning ortib ketishi- glaukom a kasalligi 
ham xavfli kasallik hisoblanadi. Bu vaqtda Shlem m ov kanali orqali suyuqlik 
venoz sinusiga yaxshi kctm aydi