kuzatishlar olib borishadi. Tarbiyachi bu m etodlar yordamida bolalarda
m ustaqillikni rivojlantiradi. S o ‘zlashuv
usuli ham bolalarda faollik,
m ustaqillikni o ‘stiradi. Tarbiyachi mavzu nom in i aytib n am u n an i
ko ‘rsatadi (kem a).
Bolalar m odelni kuzatib topshiriqni bajaradilar. T arbiyachi esa
o ldindan bir qancha d etallarni t o ‘playdi va ularni bolalar oldiga
q o ‘yadi. T opshiriqni bajarayotganda tarbiyachi
bolalarga savollar
berib, bolalami mustaqil faoliyatga undaydi. Tarbiyachi bolalarga gapirib
berishni o ‘rgatgandagina ular o ‘zlari o ‘ylaganlari b o ‘yicha qurilmalam i
qurishlari m um kin. Q urilm alarni tahlil qilayotganda shuni k o ‘rsatib
o ‘tish kerakki, bir p red m etn i turlicha qilib qurish m um kin.
Maktabga tayyorlov guruhlarda qurish-yasashga o ‘rgatishning
vazifalari.
Tayyorlov guruhida bolalarga predm etning um um iy va
individual x ususiyatlarini ajratishga o ‘rgatiladi. B olalar narsalar
qismlarining proportsiyasini, simmetriyasini aniq chamalashga, narsalami
chiroyli bezashni o ‘rganadilar. Bu yoshdagi bolalar oldindan ko‘rmokchi
bo ‘]gan narsalarini tasavvur qilib, uning qanday tuzilishini gapirib bera
olishlari kerak, buning uchu n qanday m aterialni tanlab,
ishni qanday
bajarishni bilishlari lozim. Tarbiyachi bolalarga kom pleks narsalam i
jam o a b o ‘lib qurishni, guruh bilan qurishni o ‘rgatib boradi. Bolalar
bundan tashqari, mavzuni aniqlab, kerakli materiallar tanlash. bir-birlari
bilan maslahatlashib, birga fikrlab qurishni o ‘rganadilar. Tayyorlov guruh
tarbiyalanuvchilari berilgan topshiriq bo ‘yicha, rasmlar orqali murakkab
bo ‘lganturli narsalami yasaydilar. Qurish-yasash jarayonida predm etlar
shakli orasida bog‘liqlikni o ‘rganish, ulam ing q o ‘llanilishi.
alohida
qismlaming katta-kichikligi, konstruksiyasini bolalar egallab boradilar.
Tayyorlov guruhida bolalam ing transport turlari bilan, binolarbilan
tanishishlari katta ahamiyatga ega. Tarbiyachi mashg‘ulot o ‘tishdan aw al
bolalami transportning turlari bilan tanishtiradi. Bundan tashqari, bolalar
kem alam i turlari bilan ham tanishadilar: katta va kichik, yuk, harbiy,
passajir kemalari. Tarbiyachi kemalam ing turlarini solishtirib, bolalarga
tushuntiradi: tez yurar kemalar uzun, ingichga asosga ega, yuk kemasi —
keng asosli, passajir kemasi harbiy kemaga qaraganda keng bo‘ladi. Birinchi
mashg‘ulotda
bolalar harbiy kema, keyingisida passajir kemasini yasaydilar.
Shu sxema asosida «shahar transporti» mavzusida mashg‘ulot o ‘tkaziladi.
Kuzatish paytida bolalaming shahar transportining turli-tumanligi haqida
tasawuri rivojlanadi. Tarbiyachi transportning har bir turming nima uchun
156
q o ila n ilish i ta ’kidlab o ia d i. K eyinchalik bolalarda predm etning
qoilanishiga ko‘ra konstruksiyasini ajratish, konstruksiyani va predmetning
alohida qismlari katta-kichikligini aruqlash malakasi shakllanadi. Bu vazifani
ko‘prik qurish jarayonida q o ila sh m umkin.
Bolalar bir nechta
konstruksiya bilan tanishadilar va quyidagi fikiga keladilar: qurilmalaming
oicham i, ulaming qo‘lianilishi bo‘yicha aniqlanadi.
Kemalar qatnaydigan
keng va chuqur daryoga baland va keng ko‘prik quriladi. K o‘prikning
tepa qismida transport va yoiovchilar uchun yoiaklar quriladi. Birinchi
mashg‘ulotda tarbiyachi bolalarga yoiovchilar uchun va transport uchun
ko‘prik qurishnitaklifqiladi. lkkinchi mashg‘ulotda bolalar ham yoiovchi,
ham transport uchunum um iy ko‘prik quradilar. Uchinchi mashg‘ulotda
esa bolalarni o ‘zlari mustaqil konstruksiya o ‘ylab, uni nim a uchun
qoilanilishini tushuntirib beradilar. Tayyorlov guruhida bolalarda turli
binolar haqida tushuncha boiadi: ko‘p qavatli bino, teatr, vokzal, ertak-
uychalar. Pedagog asosan bolalar diqqatini
fazoviy joylashtirish,
quriimalarini fazoviyjoylashtirishga qaratadi. «Ko‘cha, shahar maydonlarini
qurish» mavzusini o iish d a n aw al pedagog bolalam i shahar bo‘ylab
ekskursiyaga olib boradi va bolalar diqqatini shahaming qurilishi va estetik
tuzilishiga qaratadi. Mashg‘ulotda bolalami guruhchalarga boiib, har bir
guruhga biror bir m aydon, ko‘chalar qurish topshiriladi. Bolalar turli
binolami qurayotganlarida, ularda predmetning asosiy qismlarini va tanish
b o ig a n geom etrik shakllarni ajratish m alakasi shakllanib boradi.
Kinoteatrga ekskursiyadan so‘ng bolalar tomoshabinlar zali, foyega kirish
qismi kub, prizma, yarimdoira shakliga ega ekanligini ko‘radilar va o ‘zlari
kinoteatr qurganlarida shu narsalarga e iib o r beradilar.
Tarbiyachi
tomoshabinlar zali va foyening qurilish usulini ko‘rsatib beradi. Bolalar
jamoa boiib, turli mavzularda narsalar quradilar (kchalar. temir yo‘llar,
vokzal, hayvonot bogiari, kinoteatrlar va hokazo).
Do'stlaringiz bilan baham: 
