M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

XI. 2. Q O G ‘OZ VA TABIAT MATERIALLARIDAN
QURISH -YASASH
M aktabgacha ta iim muassasasida turli xil o'yinchoqlarm yasash 
uchun qog‘ozdan, tabiat m ateriallaridan keng foydalaniladi. Bolalarga 
qog'ozning turli xil turlari beriladi: vatman, knrton, yupqa va turli qog‘ozlar.
Tarbiyachi bolalar bilan birga tabiiy m ateriallam i tayyorlab, bir yil 
ichida ularni g ‘am laydi. Y ozda som on, m anzarali daraxt m evalari, 
yong‘oqlar teradilar. M evalar um g‘i yaxshilab yuvilib, quritiladi, bunday 
u ru g ia r maxsus qutilarda saqlanadi. Bu xildagi qo ‘llanm alam i vasash 
uchun: qog‘oz, k arton, plastilin, sim, gugurt c h o ‘pi, yelim , qaychi 
kabi m ateriallardan h am foydalaniladi.
Qog‘oz, tabiatdagi tashlandiq, materiallar. Bu materiallardan bolalar 
bog‘chasida tu rh -tu m an o ‘yinchoqlar yasash jarayonida foydalaniladi. 
Bu jaray o n faqatgina foydali b o iib qolm ay, balki qiziqarli ham da 
bolalar to m o n id an sevib bajariladigan jarayondir. Bolalar xilm a-xil 
turlardagi qog‘ozlar b ila n ishlaydilar. X ilm a-xil tabiat m ateriallari, 
m anzarali daraxt m evalari, shox-shabbalar va boshqalam i tarbiyachi 
bolalar bilan birgalikda o ldindan tayyorlab boradi. M asalan, u ru g ia r,
158

---

danaklar yaxshilab yuvilib, quritilib yig‘iladi. Jolud va kashtanlarni 
daraxtdan t o ‘kilishi bilan terib oladilar. Klen va yasen daraxtining 
urug‘i esa qishda yig‘iladi. H ar bir tabiat m aterialining tu ri alohida 
qutichalarda saqlanadi. Shuningdek, ulardan o ‘yinchoqlar yasashda, 
yordamchi materiallar, qog‘oz, karton, plastilin, simlar, kley va mehnat 
qurollaridan: qaychi, bigiz, igna va boshqalar q o ‘llaniladi.
0 ‘rta g uruhda tabiiy m aterial va q o g‘ozd an qurish-yasashga 
o ‘rgatishning vazifalari. Bolalarni yangi qurilish m ateriali — qog‘oz 
bilan, uning xususiyati bilan tanishtiriladi. 0 ‘rta gum h tarbiyalanuvchilari 
tabiat m ateriali b o ‘lgan — shox, barg, ildiz, turli yong‘oqlar, ulam ing 
p o ‘stlaridan narsa yasashga o ‘rgatib boriladi. Tarbiyachi bolalarga turli 
tabiiy materiallar borligi va undan turli xil narsalar yasashda foydalanilishi 
yoritib beriladi. Bolalarda um um iy ko‘nikm a va m alakalar shakllanib 
boradi, ya’ni predm etlam i tekshirish, ketma-ketlikka asoslanib ishlash, 
boshlagan ishni oxirigacha bajarish hamda qo‘Uami aniq harakatlantirish 
va hokazolar.
Dastlabki mashg‘ulotda tarbiyachi bolalarga bir necha predmetlami, 
qog‘ozdan yasalgan o ‘yinchoqlarni ko‘rsatib, uni buklab, yopishtirish 
orqali archani yasatish uch un o ‘yinchoq va sovg‘alar uch un turli xil 
qiziqarli o ‘yinchoqlar yasash mumkinligi haqida gapirib beradi. Birinchi 
m ashg‘ulotdayoq bolalar tarbiyachining k o ‘rsatm asi va tushuntirishi 
asosida q o  o zn i te n g ikkiga b u k lash n i o ‘rg an ad ilar. K eyingi 
m ashg‘ulotlarda archa uch un o ‘yinchoq, sovg‘a yasalgan paytlarda 
bu ko‘nikm a m ustahkam lanadi. M ashg‘ulotlarda uycha, avtobus, yuk 
m ashinasini yasatganlarida bolalar tayyor elem entlardan o ‘yinchoq 
yasash, asosiy qismga alohida detallami yopishtirishni ham o ‘rganadilar. 
M asalan, uychaga — eshik, deraza; avtobusga — oyna, g ‘ildirak 
yopishtiradilar. Topshiriqning bunday turini bajarish faqat texnik 
m alakalarni shakllantirib qolm ay, balki bolalarning aqliy faoliyatini, 
mustaqil ishini ham rivojlantiradi. 0 ‘yinchoqni yasashdan aw al bolalar 
qaysi qism ni bir-biri bilan birlashtirishni, qaysi qism ni yopishtirish 
kerakligini o ‘ylaydi. Yoz paytida bolalar tabiiy materiallardan foydalana 
boshlaydilar. A w alo, tarbiyachi bolalam i shu m aterial bilan oldindan 
yasalgan sodda qurilm alar bilan tanishtirib, alohida predm etlam i, ular 
o ‘rtasid agi o ‘x shashlik, u n d a n q a n d a y foy d alanish kerakligini 
tushuntiradi. Tabiiy m aterial, qog‘ozdan qurish-yasash m ashg‘uloti 
bilan qurilish materialidan qurish-yasash mashg‘uloti almashinib turadi.
159

---