Buyrug‘i maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablarini tasdiqlash haqida

XVIII bob. Nutq, o‘qish va savodga tayyorgarlik
1-§. Nutq
189. Quyidagilar 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq rivojlanishining
talablari hisoblanadi:
tinglash va tilni tushunishga qodirlik;
so‘zlash va muloqot qilish qobiliyatiga ega bo‘lish;
talaffuzni yaxshilash;
so‘z boyligini oshirib borish;
nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish;
bog‘lanishli nutqni shakllantirish.
190. Quyidagilar 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq indikatorlari
hisoblanadi:
yoshini so‘raganda barmoqlari bilan ko‘rsatish;
katta yoshdagilar tomonidan aytilgan so‘zlarni to‘g‘ri tushunish;
oddiy og‘zaki buyruqlarni to‘g‘ri bajarish;
“kim?”, “nima?” kabi savollar berish;
katta yoshdagilarning bir yoki ikki harakatlardan iborat bo‘lgan ko‘rsatmalarini
bajarish;
juda qisqa (ikki yoki to‘rt misradan iborat) she’rlarni bayon etish;
buyumlar va ular qismlarining nomlanishini, harakatlari va xususiyatlarini aytib
berish;
rasmlar, uy-ro‘zg‘or buyumlarini ko‘zdan kechirayotganda, ularning nomlarini
bildiruvchi so‘zlarni to‘g‘ri ishlatish;

---

nutqda otlarni ko‘plikda to‘g‘ri ishlatish, sifatlarni ot bilan shaxs va sonda moslashtirish,
fe’llarni o‘tgan va kelasi zamonda ishlatish;
o‘yinchoq, buyum va rasm mazmuni bo‘yicha 2-3 ta gap tuza olish;
katta yoshdagilar va tengdoshlari bilan muloqotga kirishish, iltimos bilan murojaat
qilish, o‘z harakatlariga e’tibor qaratish;
3 — 5 so‘zdan iborat iboralarni aytishga harakat qilish, nutqida kishilik olmoshlarini
ishlata boshlash;
“rahmat”, “marhamat” kabi so‘zlardan foydalanish;
muloqot qilish, ertaklarni o‘qish vaqtida “nima?”, “nima uchun?” degan savollar berish.
191. 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalar ta’limiga quyidagicha yondashish lozim:
boladan yoshini so‘rash, o‘z yoshini barmoqlari yordamida ko‘rsatishini rag‘batlantirish;
boladan bir necha topshiriqdan iborat bo‘lgan ko‘rsatmani bajarishni iltimos qilish;
bolani buyruqlarga to‘g‘ri munosabat qilishga o‘rgatish;
bolaning doimo kerakli so‘zlardan foydalanishini rag‘batlantirish;
bolaning savollariga javob berish, muloqot to‘xtab qolayotganda unga savol berish;
bolani savollar berishga rag‘batlantiradigan o‘yinlarni o‘ylab topish.
192. 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘z vaqtida nutqni tushunish ko‘nikmalarini
orttirmasa, nafaqat mustaqil nutqni rivojlantirishda, balki umuman psixologik rivojlanish
bo‘yicha orqada qolishi mumkinligini doimo yodda tutish lozim.