Ma’ruza: Qadimgi Yunoniston. Mavzuni o‘rganishdan maqsad

Poeziya, tragediyalar. 
Qadimgi Yunon tarixining manbalaridan biri Gomerning 
Iliada va Odissey poemalari. Hozirgi tadqiqotchilarning fikricha Iliada poemasining 
muallifi Kichik Osiyodagi frigiyalik shoir Daret bo‘lgan. Har ikkala poema mil.avv. 
XI–IX asrlar ijtimoiy-iqtisodiy hayoti to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlar beradi. Yunon 
she’riy adabiyotining shakllanishi mil.avv. IX–VIII asrlarga tegishli bo‘lib, bu davrni 
«Gomer davri she’riyati» deyishadi. Shoirlar Gomer, Gesiod va dramaturglar Evripid, 
Esxil, Sofoklning tragediyalari juda yaxshi saqlangan. Gesiod o‘zining «Mehnat va 
kunlar» asarida mil.avv. VII asrdagi yunon jamiyati ijtimoiy ziddiyatlari haqida 
yozadi. Komediya janri shakllandi. Aristofanning komedyalari yunon ijtimoiy hayoti 
to‘g‘risida boy ma’lumot beradi.
3. Moddiy manbalar. Shaharlar. 
Yunon tarixiy manbashunosligida shahar 
qoldiqlari muhim o‘rin tutadi. Shaharlardagi saroylar, ibodatxonalar yaxshi saqlangan. 
Krit-Miken davri saroylari, inshootlari ko‘plab topilgan. Qadimgi Yunonistonning 
Mikena, Tirinf, Pilos, Afina, Fiva va Orxomey shaharlarida saroy, qal’a qoldiqlari 
ochilgan. Axey saroylari Krit saroylaridan farq qilib, ularning barchasi mustahkam 
devorlar bilan o‘rab olingan. Ulardan eng mashhuri Tirinf qal’asi bo‘lib, uning 
devorlari ulkan ohaktosh xarsanglaridan qurilib, ba’zilari 12 tonna og‘irlikka ega. 
Devorlar qalinligi 4,5 m, balandligi 7,5 m bo‘lgan. Krit va Axey saroylari simmetrik, 
bir xil tuzilgan. Pilos saroyi ikki qavatli bo‘lib, bir necha o‘n xonadan iborat. Yunon 
me’morchiligining asosiy yodgorliklaridan bu – palestrlar va gimnasiylardir. Palestrlar 
– bu sport inshootlari jumlasiga kirib, u yerda asosan yosh bolalar muntazam sport 
bilan shug‘ullanishgan. Gimnasiy ham sport inshooti bo‘lib, bu yerda asosan katta 
yoshdagilar sport va fan bilan shug‘ullanganlar. Bizgacha Afinaning ikki katta 
gimnasiysi saqlanib qolgan. Ulardan biri qahramon Akadem bog‘ida, ikkinchisi 
likeylik Appolon dala hovlisida joylashgan.
Yunonistondagi madaniyat markazlaridan yana biri bu muqaddas joylar va ulardagi 
haykal va inshootlardir. Shaharlar tarixini o‘rganishda qadimgi yo‘llar ham muhim 
ahamiyat kasb etadi. Eng yirik yo‘l xarobasi Afina va Pirey portidagi yo‘l bo‘lib, 

---

dengiz orti mamlakatlaridan mahsulotlar Pirey portiga tushirilib, shu yo‘l orqali 
Afinaga keltirilgan. Bu mashhur yo‘l Peloponnes urushlari davrida Sparta va uning 
ittifoqchilari tomonidan buzib tashlangan. Hozirgi kunda faqat uning xarobalarigina 
saqlanib qolgan. Pireydan tashqari, Yunonistonning ikki yirik porti – Samos va 
Aleksandriya ham o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q.