Ma’ruza: Qadimgi Yunoniston. Mavzuni o‘rganishdan maqsad

Yozuvlar. 
Yunon tarixini o‘rganishda yozuvlar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Asosan, XIX asrning 70-yillaridan papirus topilmalarini o‘rganish natijasida yangi 
«papirologiya» faniga asos solindi. Yunon jamiyatiga papirusning kirib kelishi Misr 
tarixi bilan uzviy bog‘liqdir. Qadimgi mashhur yunon lirik shoirlari Alkey, Sapfo, 
Korin, Pindar, Vakximida va mashhur fojianavislar Sofokl, Esxil, Evripid hamda 
mashhur hajviy asarlar muallifi Menandrlar o‘z asarlarini papirusga yozishgan. 
Papirusga ko‘chirilgan eng yirik asar Arastuning «Afina politiyasi» asaridir. 
Keyinchalik qog‘oz paydo bo‘lgach, papiruslar o‘z ahamiyatini yo‘qotgan. Ularni 
faqat hukmdor saroyidagi arxivlardan topish mumkin. 
Kritdan eng qadimgi A chiziqli yozuv topilgan. Keyinchalik yunonlar bu yozuvni 
o‘z tillariga moslashtirganlar (B chiziqli yozuv). Bu yozuvni 1953-yilda ingliz olimlari 
M.Ventris va J.Chedvik o‘qidi. Matnlar xo‘jalik hisobotlaridan iborat. Mil.avv. VIII 

---

asrda yunonlar finikiya yozuvini o‘zlashtirib, 24 belgi alfavitli yozuvni yaratdilar. 
Mil.avv. VIII asrdagi qadimgi yunon yozuvi yodgorliklari Afina, Itaka va Liginadan, 
mil.avv. VII asrga tegishli yozuvlar Fera, Melos orollari va Egey dengizining janubiy 
qismidan topilgan. Yunonlarning to‘liq shakllangan klassik alfaviti mil.avv. 403-yilga 
kelib 24 harfda (17 unli, 7 undosh harf) shakllanib bo‘ldi. Keyinchalik Vizantiya ham 
shu yozuvdan foydalandi. 
Memuar asarlar. 
Polislarning yemirilishigacha yunonlar tarix va adabiyotga oid 
asarlarni ko‘pincha memuar shaklda yozishgan. Mil.avv. IV asrdagi eng yirik memuar 
asar Ksenofontga tegishli. U asosan harbiy sohaga oid ma’lumotlarni beradi. Ellinizm 
davrida memuar va tarjimayi hol ko‘rinishidagi asarlar yozish odat tusiga kirdi. Ellin 
davri siyosatchilaridan Pirra va Arata eng yirik tarixiy asarlar muallifi hisoblanadilar. 
Ular «Axey ittifoqi» to‘g‘risida keng ma’lumotlarni yozib qoldirishgan. 
Xatlar. 
Antik jamiyatda xatlar muhim o‘rin tutgan. Ular ikki xil shaklda yozilgan: 
ochiq va yopiq. Platon, Isokrat va Sallyustiylar yozgan ochiq xatlarida falsafiy 
muammolar haqida fikr yuritilgan. Yopiq xatlar davlat ahamiyatiga molik xatlar 
bo‘lib, maxsus kishilar nomidan yozilgan. Ularda asosan siyosiy va maxfiy 
ma’lumotlar yozilgan.