O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Nuqsonlari 
Kraxmalda uchraydigan asosiy nuqsonlardan biri unda begona hidlarning paydo bo’lishi 
hisoblanadi. Begona hid kraxmalda asosan ikki omil ta’sirida vujudga keladi. Birinchisi-
kraxmalda sut kislotali yoki moy kislotali bijg’ishning borishi natijasida, ikkinchisi esa 
kraxmalning tashqaridan begona hidlarni o’ziga singdirishi natijasida (adsorbstiya). Yana 
shunday nuqsonlardan biri kraxmalni tish bilan ezib ko’rganda g’ijirlashidir. Bu kraxmalning 
qumlar va loylar bilan ifloslanishidan vujudga keladi. Kraxmalni havoning nisbiy namligi yuqori 
bo’lgan haroratda saqlash natijasida xamirsimon massa hosil qilib qotib qoladi. Agar qotgan 
xamir ozroq ta’sir kuchi ostida uvalanib ketmasa bunday kraxmal sotishga ruxsat etilmasdan 
texnik maqsadlarda ishlatiladi. 
Kraxmal mahsulotlarining sifat tahlili 
Kraxmal-patoka sanoatida xilma-xil kraxmal mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda. Bugungi 
kunda oziq-ovqat sanoatida quyidagi kraxmal mahsulotlari ishlatilmoqda: sun’iy sago, 
modifikastiya qilingan kraxmal, kraxmalni gidrolizlab olinadigan qandsimon moddalar (patoka, 
glyukoza, maltodekstrinlar va boshqalar). 
Sago. Sago-bu mayda shishasimon sharik holidagi yorma bo’lib, qizdirganda shaklini 
yo’qotmaydigan, bir-biriga yopishib qolmasdan bo’kadi. Sago ikki xil o’lchamda chiqariladi. 

---

159 
Mayda sagolarning diametri 1,5-2,1 mm ni tashkil etsa, katta sagolarning diametri 2,1-3,1 mm ni 
tashkil etadi. Ikkala o’lchamlari ham oliy va 1-chi navlarda chiqariladi. 
Kartoshka kraxmalidan tayyorlangan sagoning oliy navi oq rangda, 1-chi navi esa sal 
qo’ng’irroq rangda bo’ladi. Makkajo’xori kraxmalidan tayyorlangan sagolar esa sriq rangda 
bo’ladi. Sagoning birinchi navlarida ko’proq darajada kul moddasi, nordonlik, bir-biriga 
yopishgan donachalar bo’lishiga yo’l qo’yiladi. Shuningdek, 1-chi navlari oliy navlariga 
qaraganda kam bo’kuvchanlikka ega bo’ladi. Mayda sagolarda katta sagolarning, katta 
sagolarda esa mayda sagolarning miqdori 10% dan ortiq bo’lmasligi kerak. Namlik esa kartoshka 
sagolarida 16% dan, makkajo’xori sagolarida esa 13% dan ortiq bo’lmasligi me’yoriy xujjatlarda 
qayd etilgan. Shuningdek, sagolarda og’ir metallar tuzlari va begona aralashmalar bo’lishiga
yo’q qo’yilmaydi. 
Patoka. Patoka suyuq asalga o’xshash konsistenstiyali, tiniq, begona hidlarsiz va 
ta’mlarsiz bo’lishi kerak. 
Patokada quruq moddaning miqdori 78% dan kam bo’lmasligi, qaytaruvchanlik 
xususiyatiga ega bo’lgan qand moddalari miqdori esa patokaning tipiga qarab 30% dan 50% 
gacha bo’ladi. Patokalarda nordonlik ham muhim ko’rsatkich hisoblanadi. Me’yoriy xujjatlar 
talabi bo’yicha patokaning nordonligi quruq moddaga hisoblanganda 12-27 ml 0,1 N NAOH ni, 
RH ko’rsatkichlari esa 4,6 dan kam bo’lmasligi kerak. Shuningdek, patokalar tarkibida begona 
aralashmalar va erkin mineral kislotalar bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi.