15-mavzu: Yangi O‘zbekiston – yangicha dunyoqarash

Davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirish tarkibiy 
islohotlarning muhim yo‘nalishi sifatida. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning iqtisodiyotga aralashuv darajasi keskin 
qisqarib borishiga qaramasdan, butunlay barham topmaydi. Ya’ni bozor iqtisodiyoti 
yuqori darajada rivojlangan mamlakatlarda ham iqtisodiyotning ma’lum bir soha va 
tarmoqlarida davlat o‘z ulushini saqlab qolgan. Boshqaruv modellari xususiyatlari, 
mamlakatning rivojlanish xususiyatlaridan kelib chiqqan holda iqtisodiyotda davlat 
ulushi darajasi xorijiy davlatlarda turlicha ekanligini ham shu o‘rinda qayd etib o‘tish 
lozim. Har bir davlatning iqtisodiyotdagi ishtiroki darajasi ko‘p jihatdan ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiyotga ta’sir ko‘rsatish zarurati bilan o‘zaro bog‘liq hisoblanadi.
Davlatning iqtisodiyotdagi ishtiroki quyidagi ikkita yo‘nalishda ko‘zga 
tashlanadi:
birinchidan, boshqaruv amaliyoti bo‘yicha me’yoriy-huquqiy hujjatlarni qabul 
qiladi va korporativ tuzilmalarning faoliyati davomida qonunchilikda belgilab 
qo‘yilgan talablarning bajarilishini nazorat qilib boradi. Mazkur jihat barcha 
mamlakatlar tajribasida qo‘llaniladi; 

---

ikkinchidan, davlat ishtirokidagi korxonalarda bevosita ishtirok etadi va 
aktsiyadorlik jamiyatlari faoliyatiga doir qarorlar qabul qilinishiga o‘z ta’sirini 
ko‘rsatadi. Bunda davlat ustav kapitalidagi ma’lum bir ulushga egalik qilish orqali 
mulkdor sifatida ishtirok etadi.
Umuman, davlatning iqtisodiyotdagi ishtiroki quyidagilar asosida amalga 
oshiriladi:
– aktsiyadorlik jamiyati ovoz beruvchi aktsiyalariga to‘liq egalik qilish. 
SHuning
dek
faqat davlat tomonidan ustav kapitalini to‘liq shakllantirish amaliyoti 
asosida ham davlatning ishtiroki kuzatiladi. Bunda davlat aktsiyadorlik jamiyatida 
yagona aktsiyador sifatida faoliyat yuritadi va yakka tartibda qaror qabul qiladi. 
Mazkur amaliyot mamlakatimizdagi aktsiyadorlik jamiyatlarida ham kuzatiladi; 
– aktsiyadorlik jamiyatlari aktsiyalar nazorat paketiga egalik qilish. Mazkur 
holatda davlat yirik aktsiyador sifatida maydonga chiqadi va birinchi navbatda, davlat 
manfaatlarini ko‘zlab faoliyat yuritadi. Ya’ni boshqa aktsiyadorlarning qarorlar qabul 
qilishga ta’siri nisbatan past bo‘ladi;
– aktsiyadorlik jamiyati ustav kapitalida ma’lum bir ulushga egalik qilish. 
Bunda davlat o‘z egaligidagi aktsiyalarning ustav kapitalidagi ulushiga mos tarzda 
ovoz berish orqali boshqaruvda ishtirok etadi. Agarda davlat aktsiyalar ulushi asosida 
Kuzatuv kengashi yoki Taftish komissiyasi a’zolarini ko‘rsatish vakolatiga ega bo‘lsa, 
aktsiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishida Kuzatuv kengashiga yoki Taftish 
komissiyasiga o‘z nomzodlarini taqdim etadi va kumulyativ ovoz berishda ishtirok 
etadi. 
Davlatning iqtisodiyotdagi