Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
9
ochdilar»
. Yana deydi: 
«Musulmonlar astronomiya bilan shug‘ullangan paytda barcha 
riyoziyot ilmiga o‘zgacha e’tibor berdilar. Ular bu borada uloqni ilib ketdilar. Ular bu 
borada haqiqatda ustoz edilar»
. U yana deydi: 
«Agar biz lotinning arabdan o‘zlashtirgan 
narsasini o‘rganadigan bo‘lsak, boshlanishidayoq quyidagilarni topamiz: «Silvester 
ikkinchi» nomi bilan pop bo‘lgan Gerbert 970-980 yillar mobaynida Andalusda o‘rgangan 
riyoziy bilimlarini bizga kiritdi. Asli ingliz bo‘lgan Uxilard 1100-1128 yillar mobaynida 
Andalus va Misrni kezib chiqdi. Arablarning o‘zi bilmagan Iqlidisning «Al-arkon» kitobini 
tarjima qildi. Aflotun Attequli Tozusiyusning «Al-ukar» kitobini, Rudolf Alberti esa 
Batlamiusning «Ma’mur yer jug‘rofiyasi» kitobini tarjima etdi. Leonard bo‘lsa, 1200 yilda 
«Al-jabr» to‘g‘risida risola yozdi. XIII asrda Kaynonus Annabri Iqlidisning kitobini 
sharhlagan holda tarjima qildi. Qiytaleon Poloni Hasan ibn Haysamning «Basariyot 
(optika)» kitobini ham ana shu asrda o‘z tiliga o‘girdi».
Yana shu asrda Gerard de Kremano haqiqiy, mustahkam falak ilmini Batlamiusning
«Al-majisiy» va unga Jobirning sharhini o‘girib nashr qildi. 1250 yilda Azfo‘nsh Qashtoli 
o‘zining ismi bilan nomlangan falakiy (ma’lumotnoma, taqvim) zijlarni nashr etishga amr 
qildi. Agar Rojer birinchi Sitsiliyada arab ilmlarini tahsil olishga, xususan, Idrisning 
kitoblarini o‘qishga targ‘ib qilgan bo‘lsa, imperator Frederik Ikkinchi esa musulmon ilm 
va adabiyotiga tashviq etishda undan ortda qolgani yo‘q edi. Ibn Rushdning avlodlari 
ana shu imperatorning saroyida yashashar, unga o‘simlik va hayvonot tarixini 
o‘rgatishardi».
Xumbold o‘zining koinot haqidagi kitobida shunday deydi: 
«Kimyoviy dorishunoslikni 
topganlar – musulmonlardir. «Solirim» madrasasi qabul qilib, keyinchalik Janubiy 
Ovro‘paga yoyilgan ilk hikmatli tavsiyalar ham arablardan kelgan. Shifo fanining asoslari 
bo‘lgan dorishunoslik va tib bir vaqtning o‘zida, lekin ikki xil yo‘l bilan nabotot va kimyo 
ilmini o‘rganishga olib bordi. Musulmonlar bois bu ilmning yangi zamoni boshlandi. 
Ularning nabotot olamidagi tajribasi Zelforides o‘t-o‘lanlariga yana ikki ming o‘simlikning 
qo‘shilishiga va dorixonalarni yunonlar umuman bilmagan bir necha o‘t-o‘lan bilan
boyishiga olib keldi».
Sediyo Movarounnahrning ikki ulug‘ olimi Roziy va Ibn Sino haqida shunday deydi: 
«Ular o‘z kitoblari bilan g‘arb madrasalarida juda uzoq muddat hukm surishdi. Ibn Sino 
Ovro‘pada tabib sifatida tanildi. U Ovro‘pa madrasalariga taqriban olti asr hukmronlik 
qildi. Besh qismdan iborat «Al-qonun» kitobi tarjima etildi va bir necha bor bosildi. U 
kitob Fransa va Italiya universitetlarida izlanishlar asosi hisoblanadi». 
Uchinchisi – lug‘at va adabiyot maydonida. g‘arbliklar, xususan, ispan shoirlari 
musulmon adabiyotidan juda qattiq ta’sirlanganlar. g‘arb adabiyotiga mardlik, botirlik, 
majoz, go‘zal badiiy obrazlar alalxusus, Andalusdagi arab adabiyoti orqali kirib keldi. 
Mashhur ispan yozuvchisi Aponiz aytadi:
 «Ovro‘pa arablar Andalusga kelishidan, mardlik 
va qahramonlik janub o‘lkalariga yoyilmasdan oldin mardlikni bilmasdi, uning odat 
tusiga kirgan odoblarini va qahramonliklarini rioya qilmasdi».
g‘arblik adiblarning ana 
shu asrlarda musulmon olami va uning adabiyotidan ta’sirlanish ko‘lamining kattaligiga 
Do‘zining Islom haqidagi kitobida ispan yozuvchisi o‘oroning risolasidan keltirgan naqli 
dalolat qiladi. Mazkur yozuvchi lotin va yunon tillariga beparvolik qilib, musulmonlarning 
tiliga e’tibor bilan qaralganiga juda ham achinadi va shunday deydi: 
«Zakovat va zavq 
arboblarini arab adabiyotining ta’siri sehrlab qo‘ygan, ular lotinchani nazar-pisand 
qilmaydilar. Boshqaning emas, balki o‘zlarini mag‘lub etganning tilida yozadilar». U 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad