Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
27
Maqriziy naql qilishlaricha, axshidiylar zamonida odamlar «But yuvish» bayramini keng 
nishonlashardi. 330 hijriy yilda «But yuvish» bayrami ajoyib tantanalar bilan bayram 
qilindi. Muhammad ibn Tog‘aj al-Axshidiy Manyal orolchasidagi qasrida o‘tirar, atrofida 
minglarcha qandil yoqilgandi. Xalq mash’ala, qandil va shamlar yoqib unga ergashgandi. 
Qayiqlar nasoro va musulmonlardan iborat minglarcha kishilar bilan to‘lib-toshgandi. 
Odamlar ko‘pligidan maydon va dengiz sohillarida qadam bosgani joy qolmagan. Hamma 
o‘zidagi bor chiroyli kiyimlarni kiyib chiqib, o‘yin-kulgi qildi. Bu kecha ko‘chalarning 
darvozalari yopilmadi. Talaygina odamlar «But yuvish» kechasi hammomga tushsa, 
kasalliklardan salomat bo‘ladi, darddan qutiladi, degan e’tiqodda yuvindilar.
Bundan ham g‘aroyib ana shunday do‘stona ko‘rinishlar salb urushlarida ham davom 
etdi. Bunda g‘arb salb nomi bilan Islom mamlakatlariga eng shiddatli tarixiy urushlarini 
qilgandi. Sayohatchi Ibn Jubayr o‘z sayohatnomasida quyidagilarni so‘zlaydi: 
«Bo‘lgan 
hodisalarning ajoyibi, ikki toifa – musulmon va nasorolar o‘rtasida fitna o‘tlari yonib 
tursa-da, musulmon va nasorolar do‘stligi hech bir e’tirozsiz davom etar, Ovro‘paga 
boradigan karvonlar Misrdan Damashqqa tinimsiz qatnardi. Nasorolarning 
mamlakatlarida musulmonlar soliq to‘lar, tujjor nasorolar ham mollari uchun 
musulmonlarga boj to‘lashardi. Bularda xavfsizlik yaxshi ta’min etilgan edi. Ahli harb 
urushlari bilan mashg‘ul bo‘lgan bir paytda ular o‘rtasida ittifoq adolat bilan bo‘lardi. 
Odamlar tinchlik-ofiyatda edi. Dunyo g‘oliblarniki edi».
* * * 
Islom hazorasidagi milliy erkinlikning misli o‘tgan asrlar tarixida hech ko‘rilmagan. 
Haqiqatni hurmat qiladigan g‘arb tarixchilari bu erkinlikni tan olganlar va uni 
olqishlaganlar. 
Amerikalik mister Draber shunday deydi: «
Xalifalar zamonidagi avvalgi musulmonlar 
nasturiy nasorolar va yahudiylardan bo‘lgan ilm ahliga muomalada faqat ehtirom 
bilangina cheklanib qolishmagan. Balki ularga juda muhim ishlar topshirildi, davlat 
mansablariga ko‘tarildi. Hatto, Horun ar-Rashid barcha madrasalar nazoratini Hano ibn 
Mosvayhga topshirdi. U olim yashagan shaharga yoki ko‘z ochib ko‘rgan diniga 
qaramadi, balki ilm va ma’rifatdagi darajasiga e’tibor qildi».
Mashhur zamondosh tarixchi Vilz Islom ta’limotlariga munosabat haqidagi bahsida 
shunday deydi: «
Islom hazorasi o‘zidan oldingi boshqa jamoalardagi dunyoni chulg‘ab 
olgan shafqatsizlik va ijtimoiy zulm kabi illatlarni kamaytiradigan insoniy jamoani paydo 
qildi». 
U Islom to‘g‘risida esa bunday deydi: 
«U shafqat, erkinlik va birodarlik ruhi bilan 
to‘liqdir».
Ser Mark Says Horun ar-Rashid zamonidagi islomiy imperiyani tavsiflab quyidagilarni 
aytadi: 
«Masihiylar, butparastlar, yahudiylar va musulmonlar hukumat xizmatida 
barobar ishlardilar».
Tarnom esa: 
«Din shoir va mug‘anniylar ishiga daxl etmasdi»,
deydi. Leviy Brotstaya 
o‘zining «O’ninchi asrdagi islomiy Ispaniya» kitobida mana bularni yozadi: 
«Shartnoma 
kotiblari ko‘pincha nasroniy yoki yahudiylar bo‘lardilar. Nasoro va yahudiylarga 
topshiriladigan vazifalar bo‘lardi. Ular davlatning idoriy va harbiy sohalarini tasarruf 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad