A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a


zaysan yoki butasim on saksovul



Download 29,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet169/240
Sana21.06.2022
Hajmi29,06 Mb.
#687578
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   240
Bog'liq
Dendrologiya-2012

zaysan yoki butasim on saksovul
(Haloxylon ammodendron Bge.) 
ham uchraydi,bu tur ham k o ‘chma 
qumlami mustahkamlashda muhim ahamiyatga egadir.


50-rasm. Zaysan saksovuli.
SH O ‘RA (SALSOLA) TURKUMI
Sho‘ralar qumliklar va qurg‘oqchil cho‘llarda sho‘rlangan tuproq­
larda o ‘sadi. Qumni mustahkamlashda sho'ralardan foydalaniladi, 
shuningdek, sho‘ralar cho‘l va yarim cho‘llar hududida ko‘kalamzor- 
lashtirish hamda ihotazorlar yaratishda, yashil massivlar hosil qilishda 
foydalaniladi. Yog‘ochi m o‘rt, yoqilg‘i sifatida ishlatiladi. Barglardan 
b o ‘g ‘iq yashil rang olinadi va undan paxta ip matolarini bo‘yashda 
foydalaniladi. Sho‘ralar tuyalar, qo‘y va otlarga bebaho yem-xashak 
bo‘lib hisoblanadi.
Asosan butalar yoki oq tanali kichik daraxtlar sifatida o ‘sadi. 
Shoxlari yaxlit, bo‘laklanmagan, tik holda yoki yuqoriga qarab o ‘sadi. 
Barglari silindrsimon yoki ipsimon, suvli yoki quruq, ketma-ket 
joylashgan, yashil, bargi o ‘simtasiz . Gullari ikki jinsli ayrim joylashgan 
yoki boshoqsimon to‘pgullarga birikkan. Gulyoni pardasimon. Mevalari 
gorizontal cho‘zilgan, ko‘ndalang qanotsimon o ‘simtali (besh bo‘lakli 
qanotcha). U rugiarining murtagi spiralsimon.
Q urg‘oqchilikka chidamli, yorug‘sevar. Sho‘ralar ichida ko‘p 
tarqalganlari va xo‘jalikda ahamiyati katta bo‘lganlari - Cherkez (Rixter 
sho‘rasi), qoracherkez (Paletskiy sho‘rasi), chogon (kam bargli sho‘ra) 
va boyalich (daraxtsimon sho‘ra) hisoblanadi.


Rixter sho‘rasi yoki cherkez (Salsola Richteri Kar.) 
Qumni 
mustahkamlashda foydalaniladi. Qum-loy cho‘llarda, toshli c h o ila rd a
o‘sadi,
2-3 metr (ba’zida 5 m) balandlikka yetadigan daraxt yoki butadir. 
Shox-shabbasi panjarasimon, och yashil, oqish sariq tusli. Poyalari
shoxlari chiroyli, tekis (silliq), oqish, uzun, suvli, silindrsimon, kam 
tuklangan barglari bor, poyalari uchiga qarab barglari maydalashib 
boradi. Qish davrida barglari to‘kilib, qum ustida to'shama qavatini 
tashkil etadi. Gullari ayrim jinsli, mayda (3-4 mm) pushtirang. M evasi 
dumaloq, besh qirrali, yarim shaffof qanotcha, kulrang-kumush yoki 
tillarang, kuzga kelib och tusga kiradi, diametri 2 sm gacha bo‘ladi. Ildiz 
tizimi tarmog‘i yuza joylashgan, sizot suvlari yaqin bo‘lgan yerlarda 
chuqurga qarab o ‘sadi. Tipik psammofit o'sim lik.
Poyalari qum bilan bostirilsa, qo‘shimcha ildiz ottiradi, qum shamol 
bilan ko‘chganida ko‘plab ildiz bachkilari paydo boiadi. Ildizlari 
rivojlanib tezda qumni ushlab qoladi. Sho‘rlangan yerlarda o ‘sadi, 
qumlar to ‘planib qolganida poyalari uchlaridan quriydi, 15-20 yilgacha 
yashaydi.
Urug‘idan va qalamchalaridan ko‘paytiriladi. M o‘tadil, yaxshi qulay 
sharoitlarda qalamchalar tezda ildiz otib, bir metrgacha poyalar hosil 
qiladi.

Download 29,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish