Oq yoki qum saksovuli (H aloxylon persicum Bge)
Oq
saksovul
tarqalgan (o‘sadigan) hududlar - bu qum barxanlarining nishablik va
qiyaliklari, baland bo‘lmagan tepaliklar va ayrim joylarda o'rasim on
chuqurlik va qator orasidagi past joylardir. Bu yerlardagi tuproq turi
asosan oddiy, qumloq, kulrang-bo‘z, kam gumusli, deyarli sho‘rlan-
magan yoki kam sho‘rlangan. Oq saksovul
massivlari qumliklar
chegarasidan chiqmaydi. Qalin ekinzorlami tashkil etmasdan, balki orasi
ochiq holda to‘p-to‘p bo‘lib bir gektar yerda 30-50 ta butalar o ‘sadi. Oq
saksovul qora saksovulga nisbatan k o ‘p tarqalgan.
Buta yoki 2-3 metr (ba’zida 5-6 m) bo‘yli kichik daraxtcha bo'lib
o‘sadi, shoxlanishi poya asosidan boshlanadi. Tanasining p o ‘sti oqish
yoki och kulrang tusda. Shoxlari b o ‘laksimon, quruq, ko‘kish
yashil
rangda. Kuzda och-kulrang tusga kiradi, sovuq urganida esa somon sariq
rangga o ‘zgaradi. Ya’ni o‘sgan novdalari odatda, achchiq ta ’mli, mayda,
po‘stsimon, shaffof qirrali bargchalari poyalariga zich taqalgan. Kalta
novdalarida gullari ayrim joylashgan, och-sariq rangda.
Mevalari-yassi qanotchalar b o ‘lib, diametri 1 sm gacha, 5
ta yarim
shaffof yelpig‘ichsimon qanotchalari bor, oktabr oyida yetiladi.
Yog‘ochi kulrang tusda, yonilg‘i sifatida ishlatiladi. Tipik psammofit.
Y orugiikka
va
issiqqa
o ‘ta
talabchan.
Qumli
cho‘llaming
qurg‘oqchilikka eng chidamli o ‘simliklardan biri. Qumlarda 1% nisbiy
namlikda ham o ‘sa oladi. Tez o ‘suvchi o ‘simlik hisoblanadi.
Ildiz tizimi
sizot suvlariga bog‘liq emas.
Qattiq to'qima bilan qoplangan
ildizlarining asosiy qismi 2,5 metr chuqurlikda joylashadi, asosiy ildizi
esa 6 metrgacha yetadi. Oq saksovul butalari o‘zi
yashaydigan atrof-
muhitni o ‘zgartiradi.
Kuchli rivojlangan ildiz tizimi yordamida qumni ushlab qoladi.
Yozning jazirama issiqlarida yosh (assimilatsion) novdalari (50% gacha)
tushib ketadi, bu holat o ‘simliklar (butalar) ostidagi qumlaming
zichlanishini ta’minlaydi. Yildan-yilga to ‘kilgan novdalar y ig ‘ilib,
tuproqning yangilanishiga sabab b o ‘ladi. Bundan tashqari, butalar
shamol va quyoshni to‘sib, butalar ostida va atrofida o ‘tsimon
o ‘simliklaming ko‘payishiga yordam beradi. Bu esa,
yaylovlar
yaratishda muhim ahamiyatga ega. Oq saksovulning tabiiy k o ‘payishi
qiyin. Ulami um g‘idan ekish bilan ko‘paytirish mumkin.Bu saksovul
turlaridan tashqari Markaziy Osiyoda
Do'stlaringiz bilan baham: