A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a



Download 29,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet168/240
Sana21.06.2022
Hajmi29,06 Mb.
#687578
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   240
Bog'liq
Dendrologiya-2012

49-rasm. Qora saksovul
Markaziy Osiyo c h o i o ‘rmon xo‘jaliklari har yili katta maydonlarda 
(bir necha ming ga) o ‘rmonlar barpo etib, vodiylar yoni va ekin 
maydonlarini atrofidagi qumlami ushlab, mahkamlash, aholi yashash 
joylarini, sanoat obyektlarini, temir y o ilam i, qishloq xo‘jalik ekinzor- 
larini qumlardan 
himoya qilish ishlarini amalga oshiradi. Bu 
o ‘rmonlarda qora saksovul yetakchi o ‘rinni egallaydi. Qora saksovulni 
yetishtirishning asosiy usuli - tuproqni tayyorlamasdan (ishlov 
bermasdan) uru g iarin i sochma holda ekish yoki qumlarda yo‘l-yo‘l 
qatorlar tortib ekishdan iborat. K o‘chatlami ekish usulidan ham 
foydalaniladi, lekin bulaming hajmi urug‘dan ekishga nisbatan kam.


Oq yoki qum saksovuli (H aloxylon persicum Bge) 
Oq saksovul 
tarqalgan (o‘sadigan) hududlar - bu qum barxanlarining nishablik va 
qiyaliklari, baland bo‘lmagan tepaliklar va ayrim joylarda o'rasim on 
chuqurlik va qator orasidagi past joylardir. Bu yerlardagi tuproq turi 
asosan oddiy, qumloq, kulrang-bo‘z, kam gumusli, deyarli sho‘rlan- 
magan yoki kam sho‘rlangan. Oq saksovul massivlari qumliklar 
chegarasidan chiqmaydi. Qalin ekinzorlami tashkil etmasdan, balki orasi 
ochiq holda to‘p-to‘p bo‘lib bir gektar yerda 30-50 ta butalar o ‘sadi. Oq 
saksovul qora saksovulga nisbatan k o ‘p tarqalgan.
Buta yoki 2-3 metr (ba’zida 5-6 m) bo‘yli kichik daraxtcha bo'lib 
o‘sadi, shoxlanishi poya asosidan boshlanadi. Tanasining p o ‘sti oqish 
yoki och kulrang tusda. Shoxlari b o ‘laksimon, quruq, ko‘kish yashil 
rangda. Kuzda och-kulrang tusga kiradi, sovuq urganida esa somon sariq 
rangga o ‘zgaradi. Ya’ni o‘sgan novdalari odatda, achchiq ta ’mli, mayda, 
po‘stsimon, shaffof qirrali bargchalari poyalariga zich taqalgan. Kalta 
novdalarida gullari ayrim joylashgan, och-sariq rangda.
Mevalari-yassi qanotchalar b o ‘lib, diametri 1 sm gacha, 5 ta yarim 
shaffof yelpig‘ichsimon qanotchalari bor, oktabr oyida yetiladi. 
Yog‘ochi kulrang tusda, yonilg‘i sifatida ishlatiladi. Tipik psammofit. 
Y orugiikka 
va 
issiqqa 
o ‘ta 
talabchan. 
Qumli 
cho‘llaming 
qurg‘oqchilikka eng chidamli o ‘simliklardan biri. Qumlarda 1% nisbiy 
namlikda ham o ‘sa oladi. Tez o ‘suvchi o ‘simlik hisoblanadi. Ildiz tizimi 
sizot suvlariga bog‘liq emas. 
Qattiq to'qima bilan qoplangan 
ildizlarining asosiy qismi 2,5 metr chuqurlikda joylashadi, asosiy ildizi 
esa 6 metrgacha yetadi. Oq saksovul butalari o‘zi yashaydigan atrof- 
muhitni o ‘zgartiradi.
Kuchli rivojlangan ildiz tizimi yordamida qumni ushlab qoladi. 
Yozning jazirama issiqlarida yosh (assimilatsion) novdalari (50% gacha) 
tushib ketadi, bu holat o ‘simliklar (butalar) ostidagi qumlaming 
zichlanishini ta’minlaydi. Yildan-yilga to ‘kilgan novdalar y ig ‘ilib, 
tuproqning yangilanishiga sabab b o ‘ladi. Bundan tashqari, butalar 
shamol va quyoshni to‘sib, butalar ostida va atrofida o ‘tsimon 
o ‘simliklaming ko‘payishiga yordam beradi. Bu esa, yaylovlar 
yaratishda muhim ahamiyatga ega. Oq saksovulning tabiiy k o ‘payishi 
qiyin. Ulami um g‘idan ekish bilan ko‘paytirish mumkin.Bu saksovul 
turlaridan tashqari Markaziy Osiyoda 

Download 29,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish