O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

2.3. Navoiy viloyatining tuproqlari va ularning ekologik holati. 
 
Murakkab tabiiy geografik sharoitlar natijasida tuproq qatlami turlichadir. 
Viloyat hududida gidromorf tuproqlar Zarafshon daryosi terrasalarida uchraydi. 
Yerlarning sug`orilishi, qayta ishlanishi natijasida sug`oriladigan yerlarda madaniy 
voha tuproqlari vujudga kelgan. O`rtacha balandlikdagi tog` jigarrang tuproqlari 
Nirota tog`ining eng baland qismini egallaydi. Katta massivlarda jigarrang kuchsiz 
tuproqlar egallab yotadi. Morfologiyasi, rangi, fizik, ximik tarkibi bo`yicha 
jigarrang tuproqlar bo`z tuproqlardan keskin farq qiladi. Jigarrang tuproqlar 3 
gorizontga bo`linadi: yuqori gorizont chirindili, odatda to`q qo`ng`ir yoki 
jigarrang, o`rta gorizont bir tekisda sarg`ish jigarrangli. Chirndi miqdori Zarafshon 
havzasida 6 - 8 % ni tashkil etadi. To`q bo`z tuproqlar past tog`lar va baland 
tog`lar oldilarini egallaydi. (700 – 1200 m) Oqtov va Qoratovda tuproq hosil 
qiluvchi jinslar to`rtlamchi davr jinslari lyoss va lyossimon jinslardir. Bo`z 
tuproqlar quyidagicha suv rejimiga ko`ra harakterlanadi:
- To`q qo`ng`ir rangda katta chirindili gorizont.
- Karbonatli allyuvial gorizont.
Harakterli bo`z tuproqlar,
Nurota cho`kmasiga taalluqlidir. Tepik bo`z 
tuproqlar allyuvial va prolyuvial tog` oldi va yuqori terrasalarda (Zarafshon tog` 
soylarida ) uchraydi. Zarafshon va Nurota cho`kmasining asosiy qismini egallaydi. 
Past tog` oldi och bo`z tuproqlari janubi - g`arbda keng tarqalgan. Qoratov qisman 
Oqtov tog` oldi tekisliklarida Zarafshonning II - III chi terrasalarida ham 
tarqalgan. Bo`z tuproqlar kuchsiz, chirindili, karbonatli, gipsli gorizontda 
joylashgan. Sug`oriladigan bo`z tuproqlar muntazam sug`orish, tuproqqa ishlov 

---

--
40 
berish natijasida kuchli o`zgargan bo`z tuproq bo`lib, ximik, fizik tarkiblari 
turlicha.