O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

27 
II-BOB. NAVOIY VILOYATINING EKOLOGIK MUAMMOLARINI 
O’RGANISH VA TAHLIL QILISH. 
Hozirgi zamon texnika taraqqiyoti insonning tabiatga bo‘lgan salbiy 
ta’sirini kuchaytirib yubordi. Shuning uchun sog`lom tabiat muhitini saqlab 
qolish, tabiat boyliklaridan oqilona foydalanish tadbirlarini ishlab chiqish 
hamda hayotga tadbiq etish bugunni kunning dolzarb muammolaridan biri 
bo‘lib qolmoqda. Navoiy viloyatida ham tabiatni muhofaza qilish, inson bilan 
tabiat o‘rtasidagi muvozanatni saqlash, aholi o‘rtasida ekologik madaniyatni 
shakllantirish, shu asosda ular qalbiga tabiatni asrash-avaylash tushunchalarini 
singdirish va takomillashtirish dolzarb bo‘lib qolmoqda. 
Geoekologik xavfsizlik insonlarning buguni va ertasi uchun eng muhim 
muammoga aylanib qoldi. Bu muammo mamlakatning yoki dunyoning barcha 
joylarida bo‘lib, ularda geoekologik muhitning o‘zgarish darajasi turlichadir, 
ayniqsa hozirgi kunda tez rivojlanib borayotgan urbanizatsiya jarayoni 
shaharlarning asosiy aglomeratsiyalari eng ko‘p ifloslanish joylariga aylanib 
bormoqda. Buni Navoiy shahri misolida ko‘rishimiz mumkin. Ma’lumki 
tabiatning eng muhim tarkibiy qismlaridan biri atrof-muhit bo‘lib, u tirik 
organizmlarning yashashi uchun juda ham zarurdir. Atrof-muhit asosan ikki 
manba; tabiiy omillar va inson faoliyatining mahsuli – antropogen manbalar 
ifloslantiradi. Viloyat ekologik sharoitini ifloslovchi tabiiy omillarga 
cho‘llanish, tog` jinslarining yemirilishi va boshqa tabiiy omillar natijasida 
ifloslansa; antropogen ifloslovchi manbalarga asosan sanoat korxonalari, 
avtomobil, havo, temir yo‘l transporti chiqindilari shuningdek, turli yoqilg`ilarni 
ishlatilishi natijasida hosil bo‘ladigan zararli moddalarni ko‘rsatish mumkin.
Hozirgi kunda shaharda atmosfera havosini turli ifloslanishlardan 
muhofaza qilish, havo tarkibidagi zararli moddalar miqdorini kamaytirish, hech 
bo‘lmaganda hozirgi holatda saqlab qolish chora tadbirlarini olib borish lozim. 
Havoning ifloslanishi ayniqsa geoekologik sharoitlarning nihoyatda 

---

--
28 
yomonlashuviga olib keladi. Ifloslangan atmosfera havosining atrof muhitga, 
o‘simliklarga, insonning sog`ligiga va turmush tarziga salbiy ta’siri juda 
kattadir. Tadqiqotlar natijalari shuni ko‘satadiki, atmosfera havosi ifloslangan 
hududlarda kasalliklarning ko‘p bo‘lishi kuzatiladi. Navoiy shahri 
respublikamizda yengil va oziq-ovqat sanoati rivojlangan shahar hisoblanib, 
2010-yil yakunlariga ko‘ra shaharda 50 ga yaqin qo‘shma korxonalar bo‘lib, 
ularning deyarli asosiy qismi yengil va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari 
hisoblanadi. (1-sxema, 5-rasm) 
1-sxema