A ashirov, sh. Atadjanov

“ijtimoiy tur” terminini olib kirgan tadqiqotchidir. 0 ‘z navbatida,
Dyurkgeym madaniyatni tasniflashda eng sodda jamoa—ibtidoiy
jamoani asos qilib olgan. Olimning fikricha, mazkur jamoa o ‘z
taraqqiyoti davomida murakkab jamoaviy tizimni bosib o ‘tib
urug‘ga aylangan. Keyinchalik undan qator jamoa, elat, xalq
kabi yangi jamoa va uyushmalar paydo bo‘ladi. Shunday qilib,

---

Dyurkgeymning mulohazalariga ko‘ra har qanday jamoa ibtidoiy
jamoaning murakkablashgan shakli hisoblanadi. Dyurkgeym
g ‘oyalari uning qator shogirdlari tomonidan davom ettirilgan
bo‘lib, ular orasida eng mashhurlari sifatida M. Moss, K. Levi-
Stross, M. Grene, L. Levi-Bryul tadqiqotlarini alohida ko‘rsatib
o ‘tmoq zarur.
Lyusyen Levi-Bryul (1857— 1939-yillar). Etnologiyadagi
fransuz sotsiologiya maktabi vakillari orasida Lyusyen Levi-Bryul
qarashlari alohida diqqatga sazovor g‘oyalardan biri hisoblanadi.
U o ‘z nuqtai nazarini «Ibtidoiy tafakkur» (1930) nomli asarida
batafsil izohlashga harakat qilgan. Levi-Bryul Dyurkgeymdan farqli
ravishda «ibtidoiy xalqlarning mantiqqacha bo‘lgan tafakkuri» nomli
nazariya asoschisi hisoblanadi.
Umuman olganda, sotsiologiya maktabining yetakchi g‘oyalari
asosan, quyidagilarda aks etgan:
♦ har bir jamiyatda mazkur jamiyatning muhim asosini
tashkil etuvchi «jamoaviy tasawurlar» mavjud;
♦ madaniyatning funksiyasi jamiyatni erkinlashtirish va
odamlarni bir-biriga yaqinlashtirishdan iborat;
♦ bir jamiyatdan ikkinchisiga o ‘tish qiyin jarayon bo'lib, bu
ravon tekis holda emas, balki sakrash yo‘li orqali amalga oshadi.
Funksionalizm. Etnologiyada sotsiologiya maktabi g‘oyalari