A ashirov, sh. Atadjanov

Diffuzionizmning asosiy g‘oyasi — madaniyatning o ‘zlash-
tirilishi va kirib kelishi g'oyasi qonuniy va natijali bo‘lgan. Evo-
lyutsionistlarning madaniyatning abstrakt tahliliga oid evo-
lyutsionistik talqinidan farqli ravishda diffuzionistlar turli xalq­
lar madaniyatlarining geografik aniqliligi hamda aloqadorligi
to‘g‘risidagi qarashni ilgari suradilar. Diffuzionizm vakillari bu
borada turli madaniyatlarni taqqoslab tahlil etishni eng mukammal
yo‘nalish deb baholaganlar.
II.2. Sotsiologiya maktabi va funksionalizm
Yevropa mamlakatlarining etnologiya fanida diffuzionizm yo‘na-
lishi bilan bir vaqtda sotsiologiya maktabi ham shakllangan va u
ilmiy jihatdan qaraganda diffuzionizmga nisbatan birmuncha
sermahsul bo‘lgan. Agar, evolutsionizm vakillari etnologiyaning
asosini insonda, diffuzionistlar madaniyatda deb bilgan bo'lsalar,
sotsiologiya maktabi vakillari jamiyatda deb hisoblaganlar. Ushbu
yo‘nalish vakillarining bunday xulosaga kelishlariga «jamiyatni
oddiy individlarga kiritib bo‘lmaydi», — degan qarashlari asosiy
sabab boigan. Sotsiologiya maktabi vakillari fikriga binoan, jamiyat
odamlar orasidagi o ‘zaro ongli aloqalar natijasida tashkil topgan.
Ushbu yo'nalishning asoschilaridan biri Emil Dyurkgeymdir.
E. Dyurkgeym (1858—1917-yillar). Etnologiyada sotsiologiya
yo‘nalishining vatani Fransiya hisoblanadi. Emil Dyurkgeym XIX
asrning oxirgi o ‘n yilligida etnologiyada yangi yo‘nalish —
sotsiologiya maktabiga asos solgan.
Evolutsionistlarga qarshi o ‘laroq, Dyurkgeym jamiyatni
odamlami o ‘rab turgan olamga moslashishi sifatida emas, balki
yopiq statik tizim shaldida talqin qilgan. U jamiyatni sotsiologik
faktlar orqali tadqiq qilish g'oyasini ilk bora taklif etib, fanga