O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

- Holatni huquqiy tahlil qiling

---

37 
chiqishiga olib kelib, bunga ongli ravishda munosabatda bo’lsa, sub’ektiv tomon 
kelib chiqadi. Sub’ektiv tomon sodir etilgan jinoyatda shaxsning aybi bor yoki 
yo’qligini aniqlash vositasidir.
Ayb – shaxs tomonidan ijtimoiy xavfli qilmishni qasd yoki ehtiyotsizlikdan sodir 
etilishidir. Qasd va ehtiyotsizlik jinoyat tarkibi ob’ektiv tomonini ifodalovchi 
belgilarni tahlil qilish orqali aniqlanadi.
Jinoyat tarkibining yana bir elementi jinoyatning sub’ektidir. Jinoyat sodir 
etish paytida qonunda ko’rsatilgan yoshga to’lgan aqli raso shaxslar jinoyatning 
sub’ekti hisoblanadi. Ushbu me’yor O’zbekiston fuqarolari, chet el fuqarolari va 
fuqaroligi bo’lmagan shaxslarga birday taalluqlidir.
Jinoyatning tarkibini aniqlash masalasida JKning 150-moddasidagi “Urushni 
targ’ib qilish” jinoyatini ko’rib chiqaylik. Ushbu norma urushni targ’ib qilish, 
ya’ni bir mamlakatni ikkinchi mamlakatga nisbatan qo’zg’atish uchun turli 
shakldagi qarashlar, g’oyalar yoki chaqiriqlar tarqatish besh yildan o’n yilgacha 
ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanishini o’rnatgan.
Urushni targ’ib qilish jinoyatining xavfliligi uning tinchlik va xavfsizlikka 
qarshi qaratilganligidadir. Jinoyatning ob’ekti har qanday davlat taraqqiyoti, 
tinchligi va xalqining xavfsizligidir.
Jinoyatning ob’ektiv tomoni bir tomonning boshqa davlatga nisbatan 
agressiya harakatlarini turli shakllardagi qarashlar, g’oyalar va chaqiriqlar 
tarqatishda namoyon bo’ladi. Targ’ibot OAV, ijtimoiy tarmoqlar, radio va 
televidenie orqali olib borilishi mumkin. Urushni targ’ib qilish oqibat kelib 
chiqishi yoki chiqmasligidan qat’iy nazar tamom bo’lgan jinoyat hisoblanadi.
Sub’ektiv tomondan jinoyat to’g’ri qasd bilan sodir etiladi, ya’ni aybdor o’z 
xatti-harakatining ijtimoiy xavfli xususiyatini anglaydi va uni kelib chiqishini 
istaydi.
Jinoyatning sub’ekti 16 yoshga to’lgan aqli raso har qanday shaxs bo’ladi.
Jinoyat tarkibining ushbu elementlaridan tashqari qo’shimcha, ya’ni 
fakul’tativ belgilari ham mavjud. Ularga jinoyatlarning ikki ob’ektliligi, jinoyat 
joyi, usuli, vaqti, sharoiti, quroli, jinoyatning motivi va maqsadi, mansabdor shaxs 

---

38 
yoki o’ta xavfli retsidivist ekanligi va boshqalar kiradi. Ushbu belgilar jinoyatni 
to’g’ri kvalifikatsiya qilinishida ahamiyatga ega bo’ladi.