Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

Kk = Vkot : Vbaz ,
bu erda: 
Kk 
- kross kurs; 
Vkot
- kotirovka bo’ladigan 
valyuta; 
Vbaz
- baza (asos) deb qabul qilingan valyuta. 
Masalan, 2001 yil 8 mart kuni funt sterlingning dollarga (AQSH) nisbatan 
kursi 0,5477, Kuba pesosini kursi (bir dollar) yoki 
USD/CUP
5,2337. Bu erdan 
kross kurs teng:
CUP/GBR =0,5477:5,2337=0,1046 
Demak, bir Kuba pesosiga deyarli 0,11 funt sterling beriladi. Vaqti bo’yicha 
valyuta kurslari sotilgan valyutani o’tkazish (berish) spot va forvord kurslarga 
bo’linadi. Sotilgan valyuta summasi o’sha kunni o’zida yoki ikki kun ichida 
o’tkazilsa (berilsa), bu kurs spot (kassali, joriy) kurs deb ataladi. 
Forvard (muddatli, oldindan kelishilgan) kurslari forvard operatsiyalariga 
asoslanadi. Forvard operatsiyalari deganda valyutalarni almashtirish bo’yicha 
oldindan kelishilgan kurs bilan bugungi tuziladigan bitimlar, lekin valyutalash 
(valyuta o’tkazish kuni) kelgusida amalga oshiriladigan yoki bir valyuta ikkinchisi 
bilan bitim tuzilgan kundagi kurs bilan sotib olishga tushuniladi. Masalan. 16 mart 
kuni bitim tuzildi. Bu bitim bo’yicha valyutalash muddati 2 qismdan iborat: 16 
mart va 16 iyun.
Demak,16 mart kuni o’tkazilgan spot kursi deyiladi, 16 iyunda o’tkazilgan valyuta 
– forvard kurs. 
Forvard operatsiyalari autrayt va svop bitimlariga bo’linadi. Valyutalash 
kuni aniq ko’rsatilgan yagona konversion operatsiyalar yoki bitimlar, ularning 
a’zolari (tomonlar) keskin kelishilgan muddatda to’lovni ko’zda tutgan forvard 
kursi bo’yicha amalga oshiruvchi oddiy muddatli valyuta bitimiga autrayt deyiladi.
Turli valyutalash sanalari bilan bir-biriga qarama-qarshi konversion operatsiyalari 
kombinatsiyasi svop deyiladi. 
 
Forvard kurslarini o’rganishda va aniqlashda forvard 
muddatlari muhim rol o’ynaydi. Ular standart davrlarga (1,2,3 va 6 oy) va qisqa
(1,2 xafta) hamda singan sanalarga (masalan, 40 kun) tuzilishi mumkin. Bu erda 
quyidagi qoidani eslab qolish shart: bayram va dam olish kunlari hisobga 
olinmaydi; agarda spot oyining oxirgi kuniga to’g’ri kelsa, valyutalash kuni ham 
shu kuni bo’ladi. Masalan, bitim 26.02 tuzildi. Spot kurs bo’yicha valyutalash 
28.02 hisoblanadi. Farvord bitim ikki oyga tuzilsa valyutalash kuni 28.04 emas, 
30.04 hisoblanadi. 

---

282