S sh. Xabibullayev, S. A. Djumayev defektoskopiya va diagnostika

III bob. TEXNIK DIAGNOSTIKA TIZIMI, 
JIHOZLARNING HOLAT TURLARI 
«Texnik holat nazorati» termini texnik diagnostikaning masala-
si texnik holatning turini aniqlash kerak bo‘lgan holda ishlatiladi.
Texnik holat
– ayni vaqt mobaynida obyektning parametrlari 
qiymatlari bilan xarakterlanadigan 
quyidagi
turlari
bilan farqla-
nadi:
– sozlangan – obyekt barcha me’yoriy texnik va konstruktor-
lik hujjatlariga mos keladigan, talablarga mos keladigan bo‘ladi;
– sozlanmagan – obyekt barcha me’yoriy texnik va konstruk-
torlik hujjatlariga mos keladigan hattoki bittagina talabga mos kel-
maydigan bo‘ladi;
– ishga yaroqli – obyekt barcha me’yoriy texnik va konstruk-
torlik hujjatlariga mos keladigan, talablarga mos keladigan bo‘lib, 
berilgan ishlarda obyektning ishga yaroqliligini bildiradi;
– ishga yaroqsiz – obyekt barcha me’yoriy texnik va kon-
struktorlik hujjatlariga mos keladigan, talablarga mos keladigan 
bo‘lib, berilgan ishlarda obyektning hattoki bitta belgilangan ish-
ni bajarishga ham yaroqsizligini bildiradi;
– o‘ta yaroqsiz – ish samaradorligini tiklab bo‘lmaydigan 
darajadagi obyektni o‘z ish qobiliyatini texnik jihatdan ham tiklab 
bo‘lmasligi tufayli uni keyingi ishlatilishi mumkin bo‘lmasligidir.
Texnik diagnostika tizimi (texnik holatning nazorati) – barcha 
normativ nazorat asboblari bilan diagnostika bajaradigan vosita-
lar, obyekt va ish bajaruvchilarning yig‘indisidir.
Nazorat vositalari – nazoratni amalga oshirishda ishlatiladigan 
moddalar yoki materiallar, texnik qurilmalar. Agarda nazorat 
vosi tasi nazorat kattaligini o‘lchash imkonini bersa, u holda na-
zoratni o‘lchanadigan hisoblanadi.
Nazorat vositasi obyektdan (inshootdan) alohida holatda kon-
struksiyaga ega bo‘lib, obyektning tarkibiy qismi hisoblanadi va u 
o‘zgartiruvchan bo‘ladi. Nazorat vositasining apparatli va dastu riy 
turlari ham bir-biridan farqlanadi.
Nazorat vositasining apparatlari – qurilmalar, masofadan 
boshqaradigan uzatgichlar, devoriy boshqaruv moslamalari va 
hokazolar. 

---

11
Dasturiy nazorat vositalari – elektron hisoblash mashinalarida 
kiritilgan amaliy dasturlardir.