S sh. Xabibullayev, S. A. Djumayev defektoskopiya va diagnostika

3.1. Funksional diagnostika turlari
Funksional diagnostika turlari o‘z navbatida – tebranuvchan 
va parametrik diagnostikalarga bo‘linadi funksional parametrik 
diagnostikadan foydalanilgan vaqtda texnik holatning baholanishi 
jihozlarning funksional parametrlari kattaliklari bo‘yicha uning 
ishlagan vaqtida amalga oshi riladi. Ushbu para metrlarning ular-
ning me’yoriy qiymatlaridan og‘ishi (harorat, bosim, quvvati, 
chiqarib olinayotgan mahsulot miqdori, FIK – foydali ish koef-
fitsienti va boshqalar) obyektning ayni parametrlarini shakllanti-
radigan texnik holatning o‘zga rishidan dalolat beradi.
Funksional parametrlar nazoratini asosan texnologik jihozlar-
ning shtatdagi o‘lchov asboblari yordamida mutaxassislar amalga 
oshiradilar. Shuning uchun funksional parametrik diagnostikani 
tashkillashtirilgan-boshqariladigan deb nomlanadi.
Funksional parametrik diagnostika usullari ma’lum turdagi ji-
hozlarni ishlatilish qo‘llanmalari asosida ishlab chiqiladi va ushbu 
qo‘llanmada bular ko‘rilmaydi.
3.2. Tebranuvchan diagnostika. 
Testli va funksional diagnostika
Funksional tebranuvchan diagnostikaning mohiyati jihozlarni 
ishlashi mobaynida ularni bo‘laklarga ajratmasdan texnik holatini 
baholashdan iborat. Bu usulning o‘ziga xosligi shundaki, quyida-
gi diagnostik nostandart parametrlarni – bosim, harorat, hamda 
dinamik parametrlar – tebranma joylashishi, tebranma tezlik va 
tebranma tezlanish kabilardan foydalanishdir.
Yuqoridagi diagnostika turidan tashqari jihozlarning holatini 
baholash uchun buzilish nazorati metodidan foydalaniladi, bu esa 
obyektning qisman buzilishini ko‘zda tutadi (masalan, material-
larning xossalarini mexanik sinashda aniqlash uchun ulardan na-
muna kesib olish), shu bilan birga jihozlar elementlarini tekshirish 
va ta’mirlash vaqtida bo‘laklash vaqtida instrumental-o‘lchov na-
zoratini ko‘zda tutadi. Texnik diagnostika sinflanishining turlari 
3.2.1-rasmda keltirilgan.

---

13
Texnik diagnostika
Diagnostiklashayotgan 
obyektni bo‘laklash bilan
Buzish nazorati usulini 
qo‘llanish bilan diagnosti
-
kalash
Vizual o‘lchash nazorati 
usulini qo‘llanish bilan 
diagnostikalash
Funksional 
diagnostikalash
Testli diagnostikalash
Tebranuvchi diagnostika
Parametrli (tashkil
-
lashtirilgan) diagnostika
Diagnostiklashayotgan 
obyektni bo‘lmasdan
3.2.1-rasm.
Texnik diagnostikaning sinflanish turlari

---

14