14-ma’ruza
O‘ZBEKISTON HUQUQIY DEMOKRATIK DAVLAT QURISH
YO‘LIDA. FUQAROLIK JAMIYATI ASOSLARINING
BARPO ETILISHI
1. O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati qurishning xususiyatlari
O‘zbekiston XX asrning so‘nggi o‘n yilligida
mustaqillikka erishdi va
o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini tanlab oldi. Mustaqil suveren davlat deb e’lon
qilingan O‘zbekiston Respublikasi mustaqil ichki va tashqi siyosat olib
borishni, barcha fuqarolarining manfaatlarini himoya qilishni, ularga huquq
va erkinlik kafolatini berishni, shuningdek, xalq farovonligini oshirib
borishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi. O‘zbekiston tanlagan taraqqiyot
yo‘lining asl mohiyati bozor munosabatlariga
asoslangan erkin fuqarolar
jamiyatini qurishdan iboratdir.
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy
sohalarda keng qamrovli islohotlar amalga oshirila boshlandi. Islohotlardan
ko‘zlangan asosiy maqsad – demokratik, erkin fuqarolik jamiyatini barpo
etish.
Fuqarolik jamiyatining asoslarini barpo etish zarurligi to‘g‘risida fikr
yuritib, I. A. Karimov shunday dedi: «Biz uchun fuqarolik jamiyati – ijtimoiy
makon. Bu makonda qonun ustuvor bo‘lib, u insonning o‘z-o‘zini kamol
toptirishiga monelik qilmaydi, aksincha, yordam beradi.
Shaxs manfaatlari,
uning huquq va erkinliklari to‘la darajada ro‘yobga chiqishiga
ko‘maklashadi. Ayni vaqtda boshqa odamlarning huquq va erkinliklari
kamsitilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ya’ni erkinlik va qonunga bo‘ysunish bir
vaqtning o‘zida amal qiladi, bir-birini to‘ldiradi va bir-birini taqozo etadi»
1
.
Demokratik fuqarolik jamiyatini barpo qilish eski davlat tuzumini,
birinchi navbatda, siyosiy tuzumni isloh qilishni taqozo etdi. Islohotlarni
amalga oshirishga kirishishda, avvalo, ikki muhim
omilni hisobga olish kerak
bo‘ldi: birinchisi – huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati qurishda
jahon tajribasidan foydalanish; ikkinchisi – milliy davlatchilik va boshqa
sohalarda xalqimizning asl merosiga tayanish.
Ayni paytda O‘zbekistonda demokratik jamiyat qurishda xalqaro
miqyosda e’tirof etilgan prinsiplarga amal qilinmoqda. Bular quyidagilardan
iborat:
– insonning o‘z xohish-irodasini erkin bildirishi va amalga oshirishi;
– davlat va jamiyat boshqaruvida qonunning ustunligi;
– davlat asosiy organlarining saylab qo‘yilishi
va ularning saylovchilar
oldida hisob berishi;
– hokimiyatning taqsimlanishi;
– ko‘ppartiyaviylik;
– inson huquqlarining ustuvorligi;
1
Каримов
И
.
А
.
Хавфсизлик
ва
барқарор
тараққиёт
йўлида
.
Т
. 6. – 151-
б
.
191
– inson va davlat manfaatlarining uyg‘unlashuvi va h.k.
Shuningdek, demokratik fuqarolik jamiyati qurishda xalqimizning asl
merosi, respublika aholisining o‘ziga xos mentaliteti, ya’ni xususiyatlari
hisobga olinmoqda. Bular quyidagilardan iborat:
– aholining ijtimoiy hayotida kollektivizmga intilish, sabr-toqatlilik,
andishalilik, hamjihatlik g‘oyasi va jamoatchilik
fikrining ustunligiga
tayanuvchi «sharqona demokratiya qadriyatlarining mavjudligi»;
– aholi asosiy qismining islom diniga e’tiqod qilishi va ko‘plab diniy
konfessiyalarning mavjudligi;
– respublika aholisining ko‘p millatliligi (100 dan ortiq millat va elatlar
vakillarining yashashi);
– respublika aholisining yakka partiya, yakka mafkura hukmronlik qilgan
jamiyatda yashaganligi;
– deyarli 130 yillik mustamlakachilik davrida aholi siyosiy faolligining
pasayib ketganligi.
Respublikada demokratik fuqarolik jamiyati
qurish borasida yuqorida
qayd qilingan jahon tajribasi va millliy xususiyatlarimizning hammasi to‘liq
hisobga olindi. O‘zbekistonda qurilayotgan huquqiy demokratik davlat bir
qator prinsiplar va huquqiy normalar talablariga javob berishi kerak. Bular
quyidagilardan iborat:
– shaxs manfaatlari va huquqlarining ta’minlanishi;
– Konstitutsiya va qonun ustunligining ta’minlanishi;
– qonun oldida barchaning tengligi;
– davlatning o‘zini o‘zi muvofiqlashtirib turuvchi mexanizmga ega
bo‘lishi;
– ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy hayotning raqobat asosida tashkil qilinishi,
hech bir sohada monopol hukmronlikka yo‘l qo‘yilmasligi;
– e’tiqod erkinligi va hurfikrlilikning hukmronligi.
Bu talablarni amalga oshirish borasida O‘zbekistonda juda katta ishlar
amalga oshirildi. Lekin demokratik davlatni barpo qilish – to‘xtovsiz
jarayon. O‘zbekistonda demokratik fuqarolik
jamiyati qurishning
xususiyatlaridan biri unda shunchaki demokratik jamiyat emas, balki
demokratik odil jamiyat qurish yo‘li tanlandi. Adolat va haqiqat g‘oyasi
davlatimiz va qonunchilik faoliyatimizning bosh yo‘nalishi bo‘lmish
demokratik jamiyat qurilishining asosi qilib olindi. Prezident I. A. Karimov
demokratik odil jamiyat qurish to‘g‘risida shunday deydi: «Biz shunchaki
demokratik jamiyat emas, demokratik odil jamiyat qurmoqchimiz. Adolat va
haqiqatga intilish esa xalqimiz tabiatining eng muhim fazilatlaridan biridir.
O‘tmishda oliy adolat g‘oyasi mansabdor shaxslarga qo‘yiladigan talab va
bahoning asosi bo‘lgan. U davlatchilik negizlarini belgilash,
islomiy qoidalar
va shariat mezonlarining poydevorini tashkil etgan. Biz tariximizdagi ana shu
jihatlarni hisobga olmasak, qudratli, erkin, demokratik davlat qura
olmaymiz»
1
.
1
Do'stlaringiz bilan baham: 
