belgilab berdi. Bular quyidagilar:
xalq hokimiyatchiligi, davlat suvereniteti,
qonuniylik, hokimiyatning taqsimlanishi.
Xalq davlatni boshqarishni bevosita yoki saylab qo‘yilgan vakillari orqali
amalga oshiradi. Xalqning davlatni bevosita boshqarish vositalari
referendum, Oliy Majlisga, xalq deputatlari kengashlariga saylovlar, davlat
hayotidagi muhim masalalarni xalq muhokamasiga qo‘yish, xalq
deputatlarini muddatidan oldin chaqirib olish, saylovchilarning yig‘ilishlari
va boshqalardir.
Oliy Majlis Respublikada oliy vakillik organi bo‘lib,
qonun chiqaruvchi
hokimiyatni amalga oshiradi. Oliy Majlis Konstitutsiya asosida saylangunga
qadar uning vakolatlarini O‘zbekiston Respublikasining Oliy Kengashi
amalga oshirdi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining yangi tarkibi
1990 yilning 18 fevralida saylandi, u 1990–1994 yillarda faoliyat ko‘rsatdi.
Oliy Kengash birinchi marta Respublika Prezidentini sayladi. U «Mustaqillik
deklaratsiyasi»ni, «O‘zbekistonning Davlat mustaqilligi asoslari
to‘g‘risida»gi konstitutsiyaviy qonunni qabul qildi. Oliy Kengash faoliyati
davomida 200 ga yaqin qonunlar, 500 dan ko‘proq qarorlar qabul qilindi.
Oliy Majlisga saylov 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan «O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to‘g‘risida»gi
qonunga asosan olib
boriladi. Deputatlar Oliy Majlisga umumiy, teng va to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov
huquqi asosida, yashirin ovoz berish yo‘li bilan 5 yil muddatga saylanadilar.
18 yoshga to‘lgan O‘zbekiston fuqarolari saylash huquqiga, 25 yoshga
to‘lganlari esa Oliy Majlisga saylanish huquqiga egadirlar. Oliy Majlisga
deputatlarni saylash normasini birinchi chaqiriq Oliy Majlisi 250 kishi qilib
belgilagan edi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XVI sessiyasi 1994 yil 25
dekabr kuni Oliy Majlisga,
shuningdek viloyat, shahar va tuman
kengashlariga saylovlar o‘tkazishga qaror qildi. Nomzodlar ko‘rsatishda
ko‘ppartiyaviylik va muqobillik ta’minlandi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi deputatligiga XDPdan 247 nafar, «Vatan taraqqiyoti» partiyasidan
146 nafar, hokimiyatning vakillik organlaridan 250 nafar nomzodlar
ko‘rsatildi. Nomzodlarning birortasi ham yetarli ovoz ololmagan saylov
okruglarida 1995 yil 8 va 25 yanvar kunlari qayta saylovlar o‘tkazildi.
Natijada birinchi chaqiriq Oliy Majlisga 250 nafar deputat saylandi.
Birinchi chaqiriq Oliy Majlisda hokimiyatning vakillik organlaridan 120
nafar deputat, XDPning 69 kishilik fraksiyasi, «Adolat» partiyasining 47
kishilik fraksiyasi, «Vatan taraqqiyoti» partiyasining 14
kishilik fraksiyasi
ro‘yxatga olingan edi.
Oliy Majlisning sessiyalari odatda bir yilda kamida ikki marta chaqiriladi.
Navbatdan tashqari sessiyalar Oliy Majlis raisining tashabbusi yoki
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining, Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Jo‘qorg‘i Kengesining yoki Oliy Majlis deputatlarining kamida uchdan bir
qismining takliflari bilan chaqiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 86-moddasida
ko‘rsatilganiga muvofiq, Oliy Majlis qonun loyihalarini tayyorlash, Oliy
Majlisga havola etiladigan masalalarni oldindan ko‘rib chiqish va tayyorlash,
196
respublika qonunlari va Oliy Majlisning boshqa qarorlari ijrosini nazorat
qilib turish maqsadida deputatlar orasidan Oliy
Majlisning komissiya va
qo‘mitalari saylanadi.
1995 yil 23–24 fevral kunlari birinchi chaqiriq Oliy Majlisning I sessiyasi
bo‘lib o‘tdi. Unda Prezident I. A. Karimov «O‘zbekistonning siyosiy-ijtimoiy
va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari to‘g‘risida» ma’ruza qildi.
Birinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi 1995–1999
yillar mobaynida faoliyat ko‘rsatdi. Bu davrda 10 ta kodeks, 130 ta qonun
qabul qildi. 460 ta turli huquqiy hujjat va qonunlarning qo‘llanish amaliyoti
puxta o‘rganilib, ularga 200 dan ziyod qo‘shimcha va o‘zgartishlar kiritildi
1
.
Qabul qilingan barcha qonunlar va qarorlar jamiyatni demokratlashtirish,
bozor
munosabatlarini shakllantirish, aholining ijtimoiy himoyalanishini
kuchaytirish, jamiyatni ma’naviy yangilash, milliy davlatchilik asoslarini
yaratish va mustahkamlashni huquqiy jihatdan ta’minladi.
1999 yil 5 dekabrda ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasining Oliy
Majlisi, viloyat, shahar va tuman kengashlariga saylovlar o‘tkazildi. 1994
yildagi parlament saylovlarida 2 ta siyosiy partiya va vakillik idoralari o‘z
nomzodlarini ko‘rsatib, saylovda ishtirok etgan bo‘lsalar, 1999 yilgi
saylovlarda 5 ta siyosiy partiya, vakillik idoralari va saylovchilarning
tashabbus guruhlari bu muhim siyosiy tadbirda ishtirok etdilar.
Ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisi birinchi
sessiyasining birinchi yig‘ilishi 2000 yil 22 yanvarda, ikkinchi yig‘ilishi shu
yilning 11 fevralida bo‘lib o‘tdi. Sessiyada Prezident I. A. Karimov nutq
so‘zlab, kelajakda mamlakatimiz oldidagi davlat qurilishi, siyosat,
iqtisodiyot, ma’naviyat, sud, huquq, tashqi siyosat, xavfsizlikni ta’minlash
borasidagi vazifalar haqida to‘xtaldi. Nutqda fuqarolik jamiyati asoslarini
barpo etish borasidagi vazifalar belgilab berildi.
Ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi 2001–2004
yillari davomida faoliyat yuritib, davlatimiz tarixida sezilarli darajada iz
qoldirdi.
2001 yil 6 dekabrda Oliy Majlisning ikki palatasi parlamentini
shakllantirish va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
Konstitutsiyasida
belgilangan vakolatlarini o‘zgartirish masalalari yuzasidan referendum
o‘tkazish haqida tarixiy qaror qabul qilindi. Shu munosabat bilan 2002 yil 27
yanvarda ikki palatali parlamentga o‘tish to‘g‘risida umumxalq referendumi
o‘tkazildi.
2002 yil 4–5 aprel kunlari bo‘lib o‘tgan ikkinchi chiqiriq Oliy majlisining
VIII sessiyasida “Referendum yakunlari va davlat hokimiyatini tashkil
etilishining asosiy prinsiplari to‘g‘risida”gi konstitutsiyaviy qonun qabul
qilindi.
2004 yil 26 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasiga saylovlar bo‘lib o‘tdi. Bunda Qonunchilik palatasiga
120 deputat saylandi. Shuningdek Senatning 84 nafar a’zosi
Mahalliy
1
Qarang:
Do'stlaringiz bilan baham: 
