Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

 
Nazorat uchun savollar 
1. Bank risklarining qanday turlar mavjud? 
2. Banklarning risklarini baholash mezonlari nimalardan iborat? 
34
Международная конвергенция измерения капитала и стандартов капитала. Уточненные рамочные 
подходы. Банк международных расчетов. – Базель, 2004. – С. 156. 
35
Исаков Ж.Я. Банк рисклари. Ўқув қўлланма. – Тошкент: Молия, 2017. – 112 б. 

---

187 
3. Kredit riskini boshqarishning qanday usullari mavjud? 
4. Foiz riskini boshqarishning qanday usullari bor? 
5. Likvidlilik riskini boshqarishning qanday usullari mavjud? 
6. Valyuta riskini boshqarishning qanday usullari mavjud? 
7. Operatsion riskni boshqarishning qanday usullari bor? 
 
 

---

188 
15-BOB. 
MOLIYA 
VA 
ELEKTRON 
PUL 
BOZORLARI 
AKTIVLARINI BOSHQARISH 
15.1. Moliya bozori va uning segmentlari 
Moliya bozori – bu moliyaviy xizmatlar taklif etiladigan bozordir. 
Moliya bozorining quyidagi segmentlari mavjuddir: 
– ssuda kapitallari bozori; 
– valyuta bozori; 
– qimmatli qog’ozlar bozori; 
– sug’urta bozori; 
– lizing bozori. 
Ssuda kapitallari bozorida kredit resurslari oldi-sotdi qilinadi. Ssuda 
kapitallari bozorining o’zi 2 ta segmentga ega: 
1. Qisqa muddatli pul bozori; 
2. Kapital bozori 
Valyuta bozorida turli xil valyutalar oldi-sotdi qilinadi. 
Qimmatli qog’ozlar bozorida qimmatli qog’ozlar oldi-sotdi qilinadi. 
Sug’urta bozorida sug’urta xizmatlari taklif etiladi. 
Lizing bozorida lizing kompaniyalari va tijorat banklari tomonidan lizing 
xizmati taklif etiladi. 
Moliya bozorining emitentlarini quyidagi belgilarga asosan tasniflash 
mumkin: 
1. Tashkiliy-xuquqiy shakli bo’yicha: davlat organi, turli mulkchilik 
asosidagi yuridik shaxs. 
2. Faoliyat yo’nalishi bo’yicha: davlat, xalqaro va nodavlat moliyaviy 
institutlar va nomoliyaviy tashkilotlar. 
3. Moliyaviy instrumentlari bo’yicha: davlat, munitsipal, xalqaro va nodavlat 
(korporativ) instrumentlar chiqaruvchi tashkilotlar. 
4. Emission siyosati bo’yicha: davlatning iqtisodiy siyosatini (mone-tar, 
byudjet-soliq) yurituvchi vakolatli tashkilotlar, xalqaro iqtisodiy siyosatni 

---

189 
yurituvchi tashkilotlar, investitsion siyosat (strategik, portfel, horijiy investorlarga 
qaratilgan) yurituvchi tashkilotlar. 
5. Milliyligi bo’yicha: rezidentlar va norezidentlar. 
6. Emission potentsiali bo’yicha: katta, o’rta va kichik hajmda moliyaviy 
instrumentlarni chiqaruvchi tashkilotlar. 
7. Imidji va riski bo’yicha: yuqori, o’rta va kam nufuzli va riskli tashkilotlar. 
8. Moliyaviy instrumentlarining jalbdorliligi bo’yicha: yuqori, o’rtacha va 
kam jalbdor emitentlar. 
Investorlarni quyidagi belgilarga asosan tasniflash mumkin: 
1. Tashkiliy-xuquqiy shakli bo’yicha: davlat tashkiloti (davlat boshqaruvi va 
hokimiyati organi), turli mulkchilik asosidagi yuridik shaxslar, jismoniy shaxslar 
(fuqarolar va vaqtinchalik fuqarolik xuquqiga ega emaslar). 
2. Faoliyat yo’nalishi bo’yicha: individual va institutsional bo’lgan davlat, 
xalqaro va nodavlat moliyaviy institutlar va nomoliyaviy tashkilotlar, jismoniy 
shaxslar. 
3. Investitsion vositalari bo’yicha: pul, valyuta, kredit, mulk, tovar-hom 
ashyo, qimmatli qog’ozlar va h.k. resurslariga ega bo’lgan investorlar. 
4. Investitsion siyosati bo’yicha: davlatning iqtisodiy siyosatini (monetar, 
byudjet-soliq) yurituvchi vakolatli tashkilotlar, xalqaro iqtisodiy siyosatni 
yurituvchi tashkilotlar, investitsion siyosat yurituvchi shaxslar. 
5. Milliyligi bo’yicha: rezidentlar (ichki) va norezidentlar (tashqi). 
6. Investitsion potentsiali bo’yicha: katta (institutsional, strategik), o’rta va 
kichik (minoritar) hajmda investitsiyalarni yo’naltiruvchilar. 
7. Riski bo’yicha: yuqori, o’rta va kam riskli investorlar. 
8. Strategiyasi bo’yicha: agressiv, konservativ va ularning gibridiga 
asoslangan investorlar. 
9. Investitsiyalar turlari bo’yicha: portfel, to’g’ri investitsiyalar qiluvchi 
investorlar. Portfelli investorlar spekulyativ-portfel va strategik-portfel turida 
bo’lishi mumkin. 
10. Investitsiya muddati bo’yicha: qisqa, o’rta va uzoq muddatli investorlar. 

---

190