Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

KKZQMZAD = (ZAS / BAO’S) x 100%
bu erda: 
ZAS – zaxira ajratmalari summasi; 
BAO’S – bank aktivlarining o’rtacha summasi. 
Ushbu ko’rsatkichning yuqori me’yoriy darajasi 0,5 foizni tashkil etadi. 

---

180 
Kreditlardan ko’rilgan zararlarni qoplashga mo’ljallangan zaxira ajratmalari 
darajasi ko’rsatkichining me’yoriy darajadan yuqori bo’lishi tijorat banki 
tasniflangan kreditlari tarkibini yomonlashganligidan dalolat beradi. 
2. Muddati o’tgan kreditlarning mo’’tadil darajasi (MO’KMD). 
MO’KMD = (MO’KS / BK) x 100% 
 
 
bu erda: 
MO’KS – muddati o’tgan kreditlarning o’rtacha summasi; 
BK – brutto kreditlar. 
Mazkur ko’rsatkichning yuqori me’yoriy chegarasi: 3,0 %. 
3. Muddati o’tgan kreditlarning yo’l qo’yish mumkin bo’lgan chegaraviy 
darajasi (MO’KYQMBChD). 
MO’KYQMBChD = (MO’KS / BK) x 100% 
 
 
Ushbu ko’rsatkich 2-formula orqali hisoblanadi va uning yuqori me’yoriy 
darajasi 5,0 foizni tashkil etadi
31
. 
Bazel qo’mitasining 1997 yilda ishlab chiqilgan ―Foiz stavkalari risklarini 
boshqarish printsiplari‖ nomli hujjatida foiz riskini yuzaga keltiruvchi 4 omilning 
mavjudligi e’tirof etilgan: 
1. Baholarning o’zgarish riski. 
Ushbu omil tijorat banklari faoliyatidagi foiz riskini yuzaga keltiruvchi 
asosiy sabab hisoblanadi. 
Bunda foiz riski aktivlar va passivlarning muddatlari o’rtasida 
nomuvofiqlikning yuzaga kelishi natijasida paydo bo’ladi. Masalan, qisqa muddatli 
depozit hisobidan qat’iy belgilangan stavkadagi uzoq muddatli kredit beriladi. 
Bunday holatda bozor stavkalarining oshishi natijasida bankda sof daromad 
kamayadi, ya’ni bank zarar ko’radi. Buning sababi shundaki, berilgan kreditning 
foiz stavkasi o’zgarmaydi, ammo jalb qilingan depozitning bahosi ko’tariladi.