N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

T u m e k -k ic h id jik q ab rston i 
- s o 'n g i neolit davriga oid m uhim
yodgorlik boMib, u 1972 yilda A m u d ary o n in g quyi oqim idan topilgan. 
U erda tadqiqotlar 1973-1974 yillarda olib borildi. Q azishm alar vaqtida 
27 ta qabr ochib o'rganildi. Q ab rg a dafn etilganlar chalqanchasiga 
yotqizilgan, boshlari esa, asosan, sh im o li-sh a rq q a qaratib q o ‘yilgan va 
kiyim boshlari bilan k o ‘milgan. Skletlar ustida taqinchoqlar saqlanib 
qolgan. Tosh qurollar va sopol buyum larning parchalari q o'yilgan. 
Q abrdagi suyaklarda qizil rang izlar mavjud. Bu ularning diniy 
e'tiqodlari bilan bogMiq boMgan.
Tadqiqotlar natijasida neolit davrida Zarafshon daryosining beshta 
tarmogM A m u d ary o g a q o ‘shiIganligi aniqlandi. M azkur ta rm oqlar 
Q izilqum hududida katta, kichik koMlarni hosil qilgan. Zarafshon 
daryosining yirik tarmogM M o x an d ary o boMib, uning ham oqim ida

---

ко"liar shakllangan. Bugungi kunda ular s h o ‘rlanib, xalq orasida Katta 
tuzkon, Kichik tuzkon deb atalib kelinadi. Shu qadim gi к о ' I yoqalarida 
neolit davri aholisi iste’qom at qilgan. 1950 yillarda Y a .G ‘.G ‘ulomov 
M oxandaryo 
bo‘ylab 
arxeologik 
qidiruv 
ishlarini 
olib 
bordi.
1960 yillarda esa bu hududda A.A sqarov bilan O M slo m o v lar tadqiqot 
ishlarini olib borib, 100 dan ortiq neolit davri manzilgohlarini topdilar.
Ular bir-b irig a ju d a yaqin masofada joylashgan. 
Bu joylardan 
qirg ‘ichlar, pichoqlar. o 'ro q -ra n d a la r, nayza uchlari, o'roqlar, parma, 
teshkichlar, yorg'u choq, qayroqtosh, bolta va boshqa buyum lar topilgan. 
Tosh qurollardan tashqari bu erdan, taqinchoqlar, munchoqlar, sopol 
idishlari topilgan. Sopol idishlarning k a tta - kichikligi, bezagi har xil 
bo'lib, o g ‘zi kengroq, osti dumaloq shaklda boMgan. Lekin bu erda 
suyakdan qurollar topilmagan. 
Uning k o ‘plari 
m avsum iy 
manzil- 
gohlar bo'lib, madaniy qatlamlar etarli saqlanib qolm agan. Faqat- 
gina Darvozaqir manzilgohida madaniy qatlam yaxshi saqlangan.