O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni



Download 1,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/246
Sana27.03.2021
Hajmi1,61 Mb.
#62197
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   246
Bog'liq
16586 Falsafa asoslari.doc

Sabab  va  oqibat.  Narsa  va  hodisalarning  ichki  birligi,  yaxlitligi  va  tarixiy-tadrijiy  rivojlanish  tamoyiliga 
ko’ra, ularning mazmuni va shakli o’zgarib turadi. O’z navbatida, har qanday sistemaning elementlari o’rtasidagi 
strukturaviy bog’lanish konkret mazmunga ega bo’lib, unga mos mazmunlarda o’z ifodasini topadi. Boshqacha 
qilib aytganda, mazmun va shakl o’rtasidagi aloqadorlik, bog’lanish, munosabatning xarakteri muayyan sababga 
asoslanadi. Ya’ni, narsa va hodisalarning sistema shaklida namoyon bo’lishi, muayyan sabab oqibatidir. Demak, 
narsa  va  hodisalarning tadrijiy rivojlanishi  sabab-oqibat  munosabatlari tarzida  namoyon bo’ladi. Shunga  ko’ra, 
sabab – biror narsa va hodisa rivojlanish jarayonining oqibatidir.  
Narsa  va  hodisalarning  rivojlanishi  jarayonidagi  sabab  va  oqibat  munosabatlarini  bilishda,  ularning  makon  va 
zamondagi tarixiy va mantiqiy izchilligi muhimdir. Boshqacha qilib aytganda, bir tomondan, har qanday sabab 
avvalgi  hodisalar  yoki  ularning rivojlanish oqibati tarzida  namoyon bo’ladi.  Ikkinchi tomondan esa, bu oqibat 
keyingi rivojlanishning sababi bo’lib hisoblanadi.  
Narsa va hodisalarning rivojlanishi asos bo’lgan sabablar tizimi mavjud. Ularni shartli ravishda: asosiy va asosiy 
bo’lmagan, muhim va muhim bo’lmagan sabablarga ajratish mumkin.  
Sababning  mohiyati  avvalgi  hodisalarning  oqibati  sifatida  vujudga  kelayotgan  hodisalar  uchun  sababligidadir. 
Shunga  ko’ra, sababni bir vaqtning o’zida oqibat tarzida qarash mumkin. Aniqroq qilib aytadigan bo’lsak, har 
qanday  oqibat  sabab  tarzida  namoyon  bo’ladi.  Shu  bilan  birga,  sababni  narsa  va  hodisalarning  rivojlanish 
jarayonidagi makon va zamondagi davriy takrorlanishdan farqlash kerak. Chunki, sabab mavjudlikning genetik 
bog’lanishlarini, aloqadorliklarini ifodalashi bilan birgalikda, ularning istiqbollarini ham belgilab beradi. Hegel 
tili  bilan  aytganda,  sabab-mohiyatning  harakatdagi  mavjudlik  holatidir.  Sabab  falsafiy  kategoriya  sifatida 
quyidagi xususiyatlarga ega:  
1)  uning  ob’ektiv  xarakteri  narsa  va  hodisalarning  ichki,  tarkibiy  elementlari  munosabatlariga  xos  bo’lib, 
mohiyatning real mavjudlik holatini ifodalaydi;  
2)  sababning  konkretligi  narsa-hodisalarning  xususiyatlaridan  kelib  chiqadi,  hamda  uning  individualligini 
ta’minlaydi;  
3)  sabab  umumiy  xarakterga  ega  bo’lib,  hech  qanday  narsa  va  hodisaning  rivojlanishi  sababsiz  sodir 
bo’lmaydi;  


4) sabab zaruriy bo’lib, muqarrar ravishda, muayyan oqibatlarni keltirib chiqaradi;  
5) sababning uzluksizligi, bir tomondan, turli sabablarning izchil bog’lanishlarini, munosabatlarini, ikkinchi 
tomondan, har bir sababning oqibat tarzida oldingi sabab bilan bog’liqligini xarakterlaydi.  

Download 1,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish