Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje

maǵlıwmatlardıń tarmaqlı modeli 
dep aytıladı. 
Maǵlıwmatlardıń tarmaqlı sistemasın dúziw hám onnan paydaoanıw ushın 
jaratılǵan sistemaǵa 
maǵlıwmatlar bazasın basqarıwdıń tarmaqlı sisteması 
dep 
aytıladı. 
Relyatsiyalıq 
sistema. 
Relyatsiyalıq 
sistema 
q970 
jılda 
IBM 
firması 
xızmetkeri E.F.Kood tárepinen islep shıǵılǵan bolıp, házirgi waqıtta eń kóp tarqalǵan 
sistemalar qatarına jatadı. Cebebi bul sistemada maǵlıwmatlar arasında eń qolay 
baylanıslardı ámelge asırıw mumkin. 

---

Maǵlıwmatlardıń relyatsialıq modeline sáykes duzilgen maǵlıwmatlar 
bazasına
maǵlıwmatlardıń relyatsiyalıq bazası
dep aytıladı. 
Maǵlıwmatlardıń relyatsiyalıq sistemasın duziw hám onnan paydalanıw ushın 
jaratılǵan sistemaǵa 
maǵlıwmatlar bazasın basqarıwdıń relyatsiyalıq sisteması 
dep 
aytıladı. 
Maǵlıwmatlardıń keste kórinisinde saqlanıwına
maǵlıwmatlardıń relyatsiyalıq 
modeli
dep aytıladı. 
Relyatsiyalıq sistemadaǵı elementlerde shejireniń joqlıǵı sebepli bunday qolaylıqqa 
erisiledi. Xabardı izlewde barlıq elementlerden gilt retinde paydalanıw múmkin. Yaǵnıy 
qálegen dúziliske iye maǵlıwmattı eki ólshemli keste kórinisine keltiriw múmkin. 
Relyatsiyalıq sistema retinde telefon maǵlıwmatnamasın dúziw máselesin kórip 
shıǵamız. Másele, Ǵhár bir telefon nomeri kórsetilgen abonenttiń mánzili onıń 
kategoriyası belgilengen dizimin dúzińǴ sıyaqlı oqıladı. 
Maǵlıwmatnama bir neshe túrdegi ob`ektlerden dúzilgen. Ob`ekt ushın tómendegi 
maǵlıwmatlardıtańlap alamız. 
v Telefon nomeri. 
v Abonent atı (atı, sháripi hám t.b.) 
v Abonent mánzili. 
v Abonent kategoriyası (ulıwma, qalalar ara baylanısı qadaǵan etilgen, . . .) 
Barlıq maǵlıwmatlardı tekstli dep esaplaymız. Bul maǵlıwmatlarǵa tómendegi 
atamalaw hám uzınlıqlardı beremiz: 
4-keste 
№ 
Ustin atı 
Ma
ǵ
lıwmattıń 
atalıwı 
Túri 
Uzınlı
ǵ
ı 
1 
Nomer 
Telefon nomeri 
Belgili 
9 
2. 
Abonent atı 
Abonentti 
belgilew 
Belgili 
15 
3. 
Mánzili 
Abonent mánzili 
Belgili 
40 
4. 
Kategoriyası 
Abonent 
kategoriyası 
Belgili 
2 

---

Ǵ Kategoriyalar Ǵ ataması sıpatında eki háripli kodlardan paydalanamız; UK-
ulıwma kategoriya, QQ-qalalararalıq baylanıs qadaǵan etilgen kategoriya hám taǵı 
basqa.
Ol jaǵdayda maǵlıwmatnamanı tómendegi keste kórinisinde súwretlew múmkin. 
5-keste 
Nomer 
Abonent atı 
Mánzili 
Kategoriya 
144-
92-61 
Qosimov Tohir 
T.Malik, №8 
UK
65-32-
14 
Akbarov Jahongir 
Ǵ
.
Ǵ
ulom, 34-
303 
QQ 
118-
30-97 
Ǵ
afurova Zebiniso 
Иbn Sino, 9-
6 
UK 
22-13-
26 
Azizova Farida 
Uvaysiy, №6 
. . . 
Usı kesteni bir fayl (máselen, delta) kórinisinde komp`yuter diskke ótkizilse, telefon 
maǵlıwmatnaması-telefon maǵlıwmat bazasına iye bolamız ( bazanı qayta islewdi 
avtomatlastırıw múmkin boladı).