Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje



Download 4,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/37
Sana01.06.2022
Hajmi4,26 Mb.
#624561
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   37
Bog'liq
Lekciya 1-16

maǵlıwmatlar bazası
esaplanadı, yaǵnıy bir túrdegi
(kitaplardı ) obiektlerdi ózinde saqlaydı, yamasa telefon
nomerler jazılǵan kitapsha, bul jerde at, telefon nomer
sıyaqlı bir bir tiptegi maǵlıwmatlar saqlanadı, bul da
maǵlıwmatlar bazası
.
Maǵlıwmatlar bazasın 
basqarıw sisteması
MB
MBBS


Maǵlıwmatlar
bazasındaǵı
maǵlıwmatlar,
SQL
soraw
tilleri
arqalı basqarıladı
, bul tilde MBBS na
soraw beriledi, bul soraw onda qayta
islenip,
nátiyje
alıw
ushın
maǵlıwmatlar
bazasına
múráját
etedi,
onnan
sorawǵa
mas
maǵlıwmattı alıp, sorawǵa juwap
beredi.
SQL
(
Structured Query Language
)
SQL
– bul soraw tili kóp operatorlardan shólkemlesken bolıp, bul operatorlar arqalı
paydalanıwshılar hám programmalar
Oracle
(MBBS) daǵı maǵlıwmatlar bazasına
shaqırıqtı ámelge asıradı.


Soraw beriw:
SQL soraw -> MBBT -> 
Maǵlıwmatlar bazası 
nátiyje alıw 
:
Maǵlıwmatlar bazası -
> MBBS — >
Sorawǵa juwap 
Oracle
MySQL
Microsoft Office Access
MariaDB
Microsoft SQL Server


Lms sistemaları ushın elektron tálim 
resursların qaysı standartlar tiykarında 
jaratıw usınıs etiledi?
Prоxy 
TinCan
НТМL5 
.РРТ
SСОRM
АIСС
ТinCan АРI 
WAP
SCORM


Maǵlıwmatlar bazasın qorǵaw 
Maǵlıwmatlar
bazasın
quraytuǵın elementler túrli
kuriniste bolıwı múmkin. Eń
kóp
tarqalǵan
hám
ámeliyatqa
qollanılatuǵın
maǵlıwmatlar
tekstli fayllar
esaplanadı. Sebebi tekstli
fayllar
arkali
túrli
informaciyalardı
ańlatıw
hám
kompyuter
yadında
saqlaw múmkin.
Kompyuterler
tiykarındaǵı
informaciyalıq
texnologiyalardıń
kórinisiniń
biri
maǵlıwmatlar
bazası
esaplanadi. Ápiwayı fayllardan
parqlı
túrde
maǵlıwmatlar
bazası
kompyuter
yadında
jaylasqan
informaciyalardı
izlew hám saralawdı ámelge
asırıw m
úmkinshiligine iye.
Maǵlıwmatlar bazası dep, kompyuterdiń uzaq múddetli
yadında saqlanıp atırǵan informaciyalar hám olar ústinde anıq bir
islew usıllarına múmkinshilik beretuǵın maǵlıwmatlar jıyındısına
aytıladı.


PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR
1. Информатика. Базовый курс. Под редакцией С.В.Симоновича 
Санк-Петербург, 2001г.
2. В. Пассиков. Защита компьютерной информации. М.: Наука, 2001г.
3. Информатика. Под редакцией проф. Н.В. Макаровой , М.: 1997г.
4. Ахборот тизимлари ва технологиялари. Акад.С.Гуломов ва бошкалар
Т.: "Шарк", 2000й.
5 С.С. Гуломов ва бошк. Иктисодий инфарматика. 
6. 
www.ziyonet.uz




Lekciya 6. Elektron hújjet-oqıw xabarların súwretlewdiń jańa usılı. Elektron 
oqıwhám ilimiy hújjetlerdiń túrleri, gipertekst texnologiyası. oqıtıwda gipertekstli 
sistemalardan paydalanıw
Reje: 
1. Ilimiy texnikalıq bilimler hám xabar texnologiyaları 
2. Zamanagóy kitapxanalar 
Rawajlanǵan mámleketlerdiń kóbisinde kirip-import siyasatı qayta kórip 
shıǵılıp, shetten kóbirek tábiyiy resurslar keltiriw, esesine kóbirek ideya, ilimiy 
texnikalıq bilimler hám informaciya texnologiyaların sata basladıl. Mısalı, Yaponiya 
kóbirek mashinalar hám apparatlardı emes, bálki jańa ilimiy-texnikalıq 
maǵlımatlardı, informaciyalardı hám informaciya texnologiyaların sata basladı. Solay 
etip, informaciya jámiyettegi zárúrli resurslardan birine aynalǵan hám ol mámleket 
kóleminde strategiyalıq resurs dárejesinde qaralıp atır. Bul strategiyalıq resursların 
isenimli saqlaw hám olardan aqılǵa say paydalanıw jámiyet hám mámleket ushın júda 
úlken áhmiyetke iye esaplanadı. 
Búgingi kúnde rawajlanıp atırǵan mámleketlerdegi zamanagóy kitapxanalar 
baspa hújjetlerdi saqlaytuǵın passiv bazalardan, aktiv isleytuǵın avtomatlastırılgan 
informaciya oraylarına, elektron kitapxanalarǵa, hújjetlerdi elektron pochta, global 
telekommunikatsiya hám Internet arqalı uzatıwı hám qabıl etishi oraylarǵa aylanıp 
atır. 
Respublikamız kitapxanalarınıń Respublikamız kitapxanalarınıń fondlarida 100 
millionnan artıq kitaplar hám basqa hújjetler saqlanıp atırǵanlıǵın esapqa alsaq, 
bunday úlken informaciyalar dereginen kereklisin tabı qanshelli qıyınshılıqlılıǵın 
oyda salelendiri onsha qıyın emes. Ilim raajlanıı informaciyalardıń kúnden kunga 
artıp barıına alıp kelip atır, bunday informaciyalardı saqlashı hám is'temolchilarga 
jetkizip beretuǵın kitapxanalar iskerliginde jańa informaciya texnologiyaların qólla 
talap dárejesindemiz. 



Ruwxıylıǵımız, qádiriyatlarımız hasası esaplanıwshı kemde-kem ushraytuǵın 
kitaplardı saqlaw hám óz kıtapxanlarına jetkizip beriwde jańa texnika hám 
texnologiyalardan paydalanıwdıń jaǵdayı qanday Ulıwma alǵanda Respublikada 
kitapxanalardı avtomatlastırıw mashqalası qanday hal etińip atır Keyingi payıtlarda 
kitapxanashılıq jumısı boyınsha ótkeriletuǵın seminarlar, keńesler, ánjumanlarda hám 
hátte rásmiy hújjetlerde de avtomatlastırılgan kitapxana, elektron kitapxana, virtual 
kitapxana, cifrlı kitapxana, elektron katalog, yima elektron katalog sıyaqlı atamalar 
payda boldı, olardı qollap atırǵan avtorlar mudamı da másele mánisine túsinip 
yondoshmoqdalar deyiw qıyın.
Mısalı, elektron kitapxana menen avtomatlastırılgan 
kitapxananıń ayırmashılıǵı nede Kitapxanalardı 
avtomatlastırıw
degende neni 
túsinemiz. Ulıwma alǵanda kitapxanalardı avtomatlastırıwda jumıstı neden baslaymız
Kompyuterler satıp alıwdanmi Kadrlardı jańa informaciya texnologiyaları 
tiykarında qayta tayarlawdanmi Avtomatlastırılgan kitapxanalar ushın programmalıq 
qurallar satıp alıw yamasa olardı jaratıwdan avtomatlastırıw baslanadıma Daslep 
kitapxana daǵı qaysı processler avtomatlastırıwǵa mútáj Egerde siz bul sorawlardı 
kitapxanashılarǵa bersangiz, kóbinese, olardıń kóbisinen alınǵan juwapU' kitapxananı 
avtomatlastırıw ushın texnika quralları satıp alıw kerek, elektron katalog jaratıw 
kitapxanalardı avtomatlashtirishdagi dáslepki qádem bolıp tabıladı qabilida boladı.

Kópshilikke ayan bo'ligan bibliyada keltirilgen bir ańızdı eslaylik. Ráwiyat 


etiwlerinshe áyyemgi Bobilda, Xudoga jaqınlaw bolıwdı qálegen adamlar bálentligi 
kókga etetuǵın minar kórip jáne bul monoraga shıǵıp xujoning jamolini kóriwdi 
árman etkenler, olardıń bul jumısından gazablangan Quday olardı bir birin 
tushunmaydigan etip, yaǵnıy túrli tillerde sóylewetuǵın etip qóyadı. Nátiyjede bir-
birin tushuna almaǵan adamlar óz-ara keliwa almaǵanlar hám olardıń birge baslaǵan 
jumısları shala qalıp ketken.
Bul qıssadan sonday ules shıǵarıw múmkinU' Iri joybarlardı ámelge asırıp 
atırǵan adamlar, biziń mısalımızda kitapxana -informaciya sistemasın jaratıp atırǵan 
hám hám olardı kitapxanalarǵa nátiyjeni ámelde qollanıw qiliyotgan qánigeler óz-ara 
ulıwma til tabıwları júdá zárúrli, zero tiykarǵı túsinikler tariypida hám tiyisli 
qaǵıydalardı qabıllawda awızbirshilikke eriwilmes eken kitapxana texnologiyaların 



avtomatlastırıwda muvofaqiyatga erisip bolmaydı. Sonday eken, kitapxanalardı 
avtomatlastırıw jumısın kitapxanashılıq jumısı boyınsha standartlardı jaratıwdan 
baslaw kerek. Kitapxanashılıq jumısında standartlastırıw ne Shama menen oylayıq 
kitapxanalardı avtomatlastırıw ushın kompyuterler satıp aldıq, qánigelerdi tartıp 
kitapxana processlerin avtomatlastırıw ushın programma da tuzdirdik, elektron 
katalog jarattık jáne onı toldıra basladık. Respublikamızdaǵı birpara kitapxanalar sol 
joldan barıwıp atır. Elektron katalog jaratılıwma kirisiwetuǵın hár qanday qánige, 
respublikamızdaǵı normativ hújjetler arasından bul processni tártipke soluvchi hám 
túsintirip beretuǵın kerekli standartlar kompleksi, jollamalar hám qaǵıydalardı tapa 
almaydı hám óz bilgeninshe elektron katalog jaratadı. Jıllar ótip elektron katalog 
toldırıladı hám kitapxanalar arasında maǵlıwmatlar almastırıw mútajligi tuiladi. hesh 
qanday standartlar tiykarında jaratılmaǵan elektron katalogdıń maǵlıwmatlar 
bazasınan paydalanıw kútá úlken mashqalalardi tudiradi.
Ulıwma alǵanda standart -
qanday da kepillikli organ tárepinen ornatılǵan qaǵıydalar kompleksi bolıp, ol 
shólkemler, mákemeler, agentlikler hám institutlar tárepinen milliy yamasa xalıq 
aralıq tiykarda atqarılıwı kerek. Bunday mániste standartlar májburiy xarakter kásip 
etedi. Sonday etip Ózbekstan kitapxanalardı avtomatlastırıw jumısın kitapxanashılıq 
jumısı boyınsha standartlardı jaratıwdan baslaw maqsetke muwapıq. Kitapxanashılıq 
jumısı boyınsha standartlar jaratıwda qaysı joldan barıw maqul Bilgenimizdey, 
Rossiyada házirgi payıtqa deyin kitapxanashılıq jumısı boyınsha 60 tan artıq (internet 
maǵlıwmatları boyınsha u'n' ta) standartlar ámeldegi, olardıń 30 dan artıı 70-jıllardıń 
basları hám 80-jıllardıń aqırlarında jaratılǵan. Bul standartlardıń kóbisi atamalar luati 
retinde islep shıǵılǵan bolıp olar texnika hám texnologiyalar rawajlandiriwdiń sol 
payıtlar daǵı dárejesin sáwlelendirar edi. Usınıń sebepinen de ámeldegi 
standartlardaǵı atamalar gónergen hám standartlastırıw talap atırǵan ob'ekt 
kompleksin hám processlerin tolıq qamtıp ololmaydi. 

Download 4,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish