Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje

FALSE 
(
jalǵan
) 
Ǵ0Ǵ mánislerin qabıl etedi. 

---

Olardan sistemada kózde tutılǵan maqsetti ámelge asırıw ushın qandayda bir 
ob`ekttiń jaǵdayın kórsetiwde paydalanıw múmkin. Máselen, Ǵlampochka jaǵıwlıǴ 
(TRUE) yamasa Ǵlampochka óshirilgenǴ (
FALSE). 
Logikalıq maǵlıwmatlardıń 
informatikadaǵı áhmiyeti ullı ekenligin informatika kursınan jaqsı bilesiz. 
Aldınǵı temalardan birinde oqıwshılar haqqındaǵı maǵlıhmatlardı saqlawshı 
telefon maǵlıwmatnaması kestesi berilgen edi. Biraq kúndelikli turmısta bir qansha 
quramalı dúziliske iye bolǵan maǵlıwmatlar bazası menen jumıs islewge tuwrı keledi. 
Berilgen xabardıń mazmnı hám ondaǵı maǵlıwmatlarǵa kóre olar hár túrli kórinislerde 
ańlatılıwı múmkin. 
Maǵlıwmatlardı úsh túrli kóriniste ańlatıw múmkin: ierarxiyalı (shejire), tarmaqlı hás 
relyatsion (kesteli). Bul túrlerdiń hár birin bólek kórip shıǵamız. 
Ierarxiyalı sistema kestelerden dúzilgen bolıp, onda xabardı izlew protsessi 
aldınnan berilgen tártipte ǴkóripǴ shıǵıladı. Иerarxiyalı sistemada elementlerdi 
jaylastırıwda programmalastırılǵan tártip boladı. Hár bir toparda qandayda element 
tiykarǵı, qalǵanları oǵan salıstarǵanda ekinshi dárejeli ózgeshelikke iye boladı. Kerekli 
elementti tańlaw belgili izbe-izlikte alıp barıladı.
Maǵlıwmatlardıń terek kórinisinde jaylasıwına 
maǵlıwmatlardıń ierarxik 
modeli 
dep ataladı. Maǵlıwmatlardıń ierarxiyalı modeline sáykes jaǵdayda dúzilgen 
maǵlıwmatlar bazasına 
maǵlıwmatlardıń iererxiyalıq bazası 
dep aytıladı. 
Maǵlıwmatlardıń ierarxiyalıq sistemasın dúziw hám onnan paydalanıw ushın 
jaratılǵan sistemaǵa maǵlıwmatlar bazasın basqarıwdıń ierarxiyalıq sisteması dep aytıladı. 
Tómendegi másal járdeminde ierarxiyalıq sistemanı ańlatıw múmkin: 
3-keste 
Qatar nomeri 
Ónim kategorisı 
1 
Palızlar 
2 
Sút ónimleri 
3 
Un ónimleri 
4 
Balıqlar 
P
alızlar 
Q
ıyar 
P
amidor 
S
út 
ónimle
ri 
S
út 
Q
ımız 
U
n 
óniml
eri 
N
an 
T
ort 
B
alıq-lar 
S
azan 
T
reska 

---

B
aklajan 
hám t.b. 
Q
aymaq 
M
ay 
M
akaron 
L
esh 
Ataması 
Bahası 
Qıyar 
Pomidor 
Baklajan 
Geshir 
20-som-q dana 
50-som-q dana 
30-som-q dana 
300-som-q kg 
Ierarxiyalı sistemalı kesteniń birinshisinde qatar nomeri hám oǵan jaylasqan ónim 
kategoriyası berilgen. Kategoriyalar keyingi basqıshta jaylasqan ónim tórin izlewde kerek 
boladı. Al, ekinshi hám úshinshi basqıshtaǵı kestede hár bir ónimniń bahası haqqındaǵı 
maǵlıwmat berilgen. Maǵlıwmatlar bazasın ierarxik sistema tártibinde dúziw 
paydalanıwshı ushın belgili qolaylıqlar jaratadı. 
Tarmaqlı sistema. Tarmaqlı sistema ierarxik sistemaǵa sialıstırǵanda ádewir 
qolaylıqlarǵa iye, sebebi bul sistemada maǵlıwmat (fayl) lar ortasında kóp baǵıtlı 
baylanıslar ornatıw múmkin. Bunday baylanıslar paydalanıwshıǵa kerekli maǵlıwmat(fayl) 
tı shejireniń joqarı basqıshlarındaǵı fayllarǵa baylanıssız tabıw imkaniyatın beredi. 
Máselen, dúkándaǵı ónimler kestesi menen ónimler bahası kesteleri arasında bólek 
baylanıs ornatılıp, ol kerekli ónim bahasın tabıw imkaniyatın beredi. 
Bir basqıshtaǵı maǵlıwmattıń basqa basqıshtaǵı maǵlıwmat penen eki yamasa 
onnan artıq márte baylanısatuǵın túrine