Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje

Relyatsiyalıq model maǵlıwmatlarınıń túymeleri
Keste relyatsiyalıq model maǵlıwmatları (ob`ekti)niń tiykarǵı túri esaplanadı. 
Kesteniń dúzilisi baǵanalardıń jıyındısı menen belgilenedi. Kesteniń hám bir qatarında 
tiyisli baǵanaǵa sáykes keliwshi birewden mazmun jaylasqan bolıp, onda eki birdey qatar 
bolıwı múmkin emes. Qatarlardıń ulıwma sanı shegaralanbaǵan. 
Baǵana maǵlıwmatlarınıń bazı quram bólegi – atributqa sáykes keledi. Atribut 
maǵlıwmatlarınıń eń ápiwayı dúzilisi. Kestede, joqarıda kórip ótilgen tarmaqlı hám 
ierarxiyalıq modellerdey topra yamasa tákirarlanıwshı toparlarınıń kóp quram bólekleri 
belgilenbeydi. Kesteniń hár bir baǵanası maǵlıwmatlarǵa tiyisli quram bólegi (atribut) tıń 
atına iye bolıwı kerek. Mánisi keste qatarına teń bolǵan bir yaki bir neshe atributlar 
kestesiniń gilti esaplanadı. 
Maǵlıwmatlar bazasın dúziwde relyatsiyalıq jaqınlasıw qatnasıqlar teoriyasınıń 
terminologiyası qollanıladı. Eń ápiwayı eki ólshemli keste qatnasıq sıpatında 

---

belgilenedi. Tiyisli atribut mazmunına iye bolǵan keste baǵanası 
domen
deyiledi. Túrli 
atributlar mazmunına iye bolǵan qatarlar bolsa 
kortej 
dep ataladı. 
Sıpat hám tiykarǵı túsinikler
Relyatsiyalıq keste-qatnasıq. 4-súwrette R realiyatsiyalıq keste qatnasıǵınıń kórinisi 
berilgen. R qatnasıq (relyatsiyalıq keste) niń formal sıpatı onıń domenleri 
D8
(baǵanaları) 
kortejleri 
K8
(qatarları) haqqındaǵı túsinikke tayanadı. Kóplegen «D
8
» belgilengen R 
qatnasıq dep, D
á
H D
ǵ
H D
q 
… D
n 
domenlerin 
dekart ilsep shıǵarıwshı kópligine 
aytıladı. 
Keste-qatnasıq (4-cúwret) maǵlıwmatlar quram bólegi atributlar (Aá, Aǵ,…) atına 
iye bolǵan baǵanalardı óz ishine alǵan d atributlarınıń mazmunı kesteniń tiykarǵı 
bóliminde jaylasqan bolıp qatarlar hám baǵanalardı dúzedi. Bir baǵanada atributlar 
mazmunınıń kópligi domen D
8 
di, bir qatarǵa atributlar mazmunınıń kópligi bir kortej K
j
di 
payda etedi. R qatnasıq kóplep tártipke salınǵan kortejler arqalı payda boladı.