Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

V.V.Bogoslovskiy
tomonidan tafakkurga berilgan ta’rif ham uning 
umumlashgan va bilvosita aks ettirish xususiyatlari yoritadi. Xuddi shunga o’xshash 
tafakkur xususiyatlari F.N.Gonobolin, K.K.Platonov nazariyalarida ham uchraydi. 
Tafakkur predmetini belgilash uchun to’laroq ta’rif O. K. Tixomirov tomonidan 
berilgan. Tafakkur predmetiga kiruvchi tarkibiy qismlar quyidagicha ifodalanadi:
125-rasm 
«Tafakkur - bu o’z mahsuloti bilan voqelikni 
umumlashtirib, bavosita aks ettirishni xarakterlaydigan, 
umumlashtirish darajasi va foydalanadigan vositalariga 
hamda o’sha umumlashmalar yangiligiga bog’liq ravishda 
turlarga ajratishdan iborat jarayon hamda bilish 
faoliyatidir". 
Mazkur ta’rifda tafakkurning aksariyat jihatlari va xususiyatlarini ta’kidlab 
o’tilgan, ammo tafakkur muammosiga yangicha yondashishlarning paydo bo’lishi 
ta’rifni yanada takomillashtirishni taqozo qiladi.
173
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 451-b. 

---

267 
S.L.Rubinshteyn
nazariyasiga binoan, tafakkurni psixologik jihatdan 
o’rganishning asosiy predmeti - jarayon, faoliyat tariqasida namoyon bo’lishdir. 
Muallif tafakkur operatsiyalari, shakllarini shakllantirishda - jarayon, muammoli 
vaziyatni hal qilishda esa - fikr yuritish faoliyati sifatida vujudga kelishini chuqur 
tahlil qilib beradi. S.L.Rubinshteyn tafakkur to’g’risidagi g’oyani rivojlantirib, uni 
subyekt faolligining paydo bo’lishi deb ataydi.
A.V.Brushlinskiy
tadqiqotlarida tafakkurning muhim yangilikni qidirish va 
ochish, gipoteza va nazariyalarni bashorat qilish, oldindan payqash xususiyatlari 
alohida ta’kidlab o’tiladi. Yuqoridagi mualliflardan o’laroq, A.V.Brushlinskiy 
tafakkurning umumlashtirib, bilvosita aks ettirishdan tashqari muhim yangilikni 
izlash va ochish, oldindan bashorat qilish xususiyatlari mavjudligini dalillab 
ko’rsatadi.
Tafakkur assotsiativ psixologiyada assotsiatsiyalar bilan bog’laniladi. Bunda 
o’tmishdagi idrok va tasavvurlar hozirgi zamon tajribasidan kelib chiqib bog’lanadi. 
Ushbu nazariya tafakkurning faolligi, uning ijodiy xarakterini ochib bera olmaydi.
Bixeviorizmda
tafakkur predmeti va reaktsiyalari orasidagi murakkab 
bog’liqlikni shakllanishi, masalalarini echimi bilan bog’liq amaliy ko’nikma va 
malakalari yuzaga kelish jarayoni sifatida namoyon bo’ladi.