Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Tafakkur 
yoki bilim – bu ma’lumotlarga ishlov berish, qayta ishlash, ularni 
tushunish va uzatish bilan bog‘liq aqliy faoliyatdir. Tafakkur psixologiyasi sohasini 
o‘rganish bilan kognitiv psixologlar shug‘ullanadilar, obrazlar yaratish, 
muammolarni hal qilish, qaror qabul qilish va mulohazalarni shakllantirishning 
mantiqiy, ba’zida esa nomantiqiy yo‘llarini tadqiq etadilar.
170
 
Inson idrok qilgan, xotirasida saqlab qolgan narsalarning barchasi uning uchun 
ma’lum ma’no va mohiyatga ega bo’ladi. Aks holda u qabul qilingan ma’lumotlarni 
eslab qolmaydi, keyingi safar anologik obyekt bilan to’qnash kelganda, unga 
diqqatini qaratmaydi ham, ma’lumot figura fonga aylanib qolaveradi. Ya’ni, biz 
ko’rgan, eshitgan, his qilgan narsalarimizning barchasi ma’noli, kerak bo’lsa, ma’nili 
bo’lishini hoxlaymiz. Shunisi xarakterliki, ana shunday narsa va xodisalarga biz 
tomondan beriladigan ma’no har bir alohida shaxs tomonidan turlicha aks ettiriladi.
Shunisi xarakterliki, ana shunday narsa va hodisalarga biz tomondan 
beriladigan ma’no har bir alohida shaxs tomonidan turlicha idrok qilinadi.
171
Tafakkur muammosi doimo olimlar diqqatini o’ziga tortib kelgan. Uni talqin 
etishda turli yondashuvlar mavjud. Psixologiya fani tafakkurni o’rganadigan yagona 
fan emas, chunki uning ayrim jihatlarini mantiq, falsafa, hatto kibernetika tadqiq 
qilmoqda. Shuning uchun tafakkur psixologiyasi predmetini aniqlash juda muhim 
masalalardan biriga aylanib qolmoqda. Psixologiya fanining yirik olimlari 
tomonidan tafakkurga berilgan ta’rif turlicha bo’lib, ularning barchasida ikkita yoki 
uchta muhim xususiyati ta’kidlab o’tiladi, xolos. Jumladan, 
P.I.Ivanov
«tafakkur 
insonning shunday aqliy faoliyatidirki, bu faoliyat voqelikni eng aniq (to’g’ri), to’liq, 
chuqur va umumiylashtirib aks ettirishga (bilishga), insonning tag’in ham oqilona 
amaliy faoliyat bilan shug’ullanishiga imkon beradi» deb ta’riflaydi. Ushbu ta’rifda 
tafakkurning to’la, aniq va umumlashtirilgan holda aks ettirishi ta’kidlab o’tiladi, 
xolos, lekin uning xarakterli xususiyatlari bavosita, so’z yordami bilan ifodalanishi 
muallifning diqqat markazidan chetda qolgan.
G‘arb psixologlari tomonidan yaqinda o‘tkazilgan tadqiqotlarda miyaning 
hajmi odamning intellektlilik darajasiga bog‘liqligi, ya’ni “ziyoli” yoki “intelegent” 
odamlarda bosh miya po‘stidagi analizatorlarning uchlari juda ham zich joylashgan 
bo‘lib, ularda o‘tkazilgan tafakkur darajasini aniqlash kabi testlarda ma’lumotlarni 
tez anglab olish va uning mohiyatini tushunish boshqalarga nisbatan tezroq va 
samaraliroq bo‘lishi aniqlangan.
172
 
170
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 426-b. 
171
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 445-b. 
172
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 443-b.