Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Kutilgan inflyatsiya
mamlakatdagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar 
asosida prognoz qilinib, uning yuz berishi oldindan ma’lum bo‘ladi. 
40
Ремарк Э.М. Три товарища. М., 1985. С.196. 

---

139 
Buning ijobiy jihati shundaki, davlat byudjeti xarajatlari va aholining 
kelgusidagi xarajatlari shunga monand ravishda oshib borishi oldindan 
ma’lum bo‘ladi. Buning uchun davlat, yuridik va jismoniy shaxslar 
kelgusiga mo‘ljallangan rejalarini oldindan tuzib, shunga qarab o‘z 
faoliyatini tashkil etadilar.
Kutilmagan inflyatsiya
iqtisodiyotda yuz beradigan ko‘zda 
tutilmagan iqtisodiy inqirozlar, ziddiyatlar, urushlar, qurg‘oqchilik va 
boshqa holatlarda yuz berishi mumkin. 
Ochiq inflyatsiya
mamlakatda tovarlar va xizmatlar bahosini 
ortib borishi bilan izohlanadi. Inflyatsiyaning ushbu shakli hukumat 
tomonidan e’tirof etiladi va uni bartaraf etish yuzasidan ochiqchasiga 
tegishli chora – tadbirlar amalga oshiriladi. 
Yopiq inflyatsiya
sharoitida tovar va xizmatlar bahosi sun’iy 
ravishda pasaytirib ko‘rsatiladi, mamlakatda qattiq pul – kredit siyosati 
joriy etiladi. Yopiq inflyatsiya sharotida aholi mamlakatdagi real 
inflyatsiya darajasi haqida aniq ma’lumotlarga ega bo‘lmaydi.
Talab inflyatsiyasi
sharoitida yalpi talab hajmi real ishlab 
chiqarish hajmiga nisbatan tez su’ratlar bilan o‘sib boradi, buning 
natijasida tovar va xizmatlar bahosi ortib ketadi.
Taklif (xarajatlar) inflyatsiyasi
ishlab chiqarish vositalari va 
resurslaridan samarali foydalanilmaslik oqibatida ishlab chiqarish 
xarajatlari ortib ketadi, tovar va xizmatlar bahosi ko‘tariladi. Natijada 
aholining real daromadlariga nisbatan tovarlar va xizmatlarning bahosi 
nomutanosib ravishda tez ko‘tarilib ketadi. Dastlabki bosqichda muo-
maladagi ortiqcha pul massasi mamlakatda ishlab chiqarish va rea-
lizatsiya jarayonlarini tezlashtirish hamda ishsizlik darajasini 
pasaytirish hisobiga baholarning muvozanatligini ta’minlaydi. Nati-
jada, ishlab chiqarish rivojlanib, ishsizlik darajasi pasayishi natijasida 
mamlakatda tovarlar hajmi ortishi talabni qondirish bilan birga, undan 
ortib ketadi. Bu o‘z navbatida, ishlab chiqarishning samarasizligi va 
ishsizlik darajasini oshishiga sabab bo‘ladi.