M. Y. Ayupova

Nutqiy taqlidni faollashtirish
N utqsiz bolalar bilan olib boriluvchi logopedik ishda kattalar so'ziga 
taqlid qilish ehtiyojini tug'dirish m as’uliyatli vazifa hisoblanadi. Taqlidiy 
nutqiy reaksiyalar har qanday tovush komplekslarida ifodalanishi m um kin.
494

---

Shu sababli logoped shunday b ir sharoitni yaratishi zarurki, bunda bolada 
aynan bir tovush birikmasini talaffuz qilish (takrorlash) istagi paydo bo'lishi 
lozim . C hu n o n ch i, logoped iltim osiga k o 'ra bola hayvonlar va q ush lar 
ovoziga taqlid qiladi: "m o‘-m o ‘", "ku-ku”, "chi-chi" va hokazo.
N u tq riv ojlan ish in in g b u dav rid a b o la la r o 'y in c h o q la rn i, ta n ish
predm etlarni, harakatlarni, o 'z istaklari va m unosabatlarini o'zlariga qulay 
tovush shaklida nom lashlari m um kin.
Bu davrdan "sakrab o 'tib ketishga” urinish n o to 'g 'ri bo'lardi. Biroq 
b o la la rn in g a v to n o m n u tq in i k e n g a y tirish sh art em as. D a stla b k i 
im koniyatdayoq so 'z kom binatsiyalariga o 'tish m uhim . Bunda bolada 
hech bo'lm ag an d a so'zlarni.ig ayrim qism larini taqlid bo 'yicha am alga 
oshirish zarur.
Bolalar nutqini faollashtirish yoki nutqiy taqlidni hosil qilish bolaning 
am aliy faoliyati o 'y in , ko'rgazm ali vaziyat bilan uzviy bog'Iiq bo'lish i 
lozim . Bunga turli xil, am m o zaruriy shart sharoitlarda erishiladi: bola 
bilan hissiy aloqaga kirishishda, nutq ni tushunishning m a’lum darajasida, 
diqqat turg'unligida, taqlid m otivatsiyasining mavjudligida k o 'p narsa 
o 'y in la rn in g q a n c h a lik q iziq arli tash k il qilinish ig a, g ap irm a y d ig a n
b o la la rn in g ijobiy h is siy o tla rig a q a n c h a lik c h u q u r t a ’sir e tis h g a , 
logopedning qay darajada ijodkorligiga bog'liqdir.
Taqlidiy nutqiy faoliyatni faollishtirishda kerakli natijaga erishish 
uchun taqlidni rivojlantirishni um um an olganda "M en kabi bajar" dan 
boshlash kerak. Bolalarni p redm et bilan bajariluvchi harakatlarga, q o 'l, 
oyoq, bosh harakatlariga taqlid qilishga o'rgatish lozim. Logoped o 'z i va 
bolalarning xatti-harakatlarini so 'zlar bilan, agar iloji bo'lsa she’riy shaklda 
to 'idirib turadi.
Q o 'l panjalari harakatlariga taqlid qilishni rivojlantirishga, ayniqsa, 
jiddiy yondashish tavsiya etiladi(m ayda qo'l motorikasi rivojlantirilm aydi, 
balki q o 'l harakatlariga taqlid rivojlantiriladi).